明(ming)正統(tong)八年(1443年)建。桃渚城(cheng)(cheng)是明(ming)代(dai)專門(men)為抗倭而(er)設(she)置的千戶所(suo)所(suo)城(cheng)(cheng),周長1366米,城(cheng)(cheng)高4.5米,現(xian)除垛口外,城(cheng)(cheng)墻主(zhu)體及三個城(cheng)(cheng)門(men)(包括甕城(cheng)(cheng))均保持(chi)完(wan)好。特別是城(cheng)(cheng)內(nei)街巷(xiang)至今仍(reng)保持(chi)著明(ming)清風(feng)貌,城(cheng)(cheng)內(nei)民居絕大(da)部(bu)分為清代(dai)建筑(zhu),尤以郎(lang)家里、郎(lang)德(de)豐(feng)、吳宅、柳宅、宗祠、關帝廟等(deng)具有代(dai)表性(xing)。
此(ci)(ci)(ci)前的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)洪(hong)(hong)武(wu)(wu)三(san)(san)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(公(gong)元1370年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),活(huo)(huo)動(dong)在(zai)(zai)朝(chao)鮮和我國(guo)(guo)沿海(hai)(hai)(hai)(hai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)日本海(hai)(hai)(hai)(hai)盜集團一(yi)(yi)倭(wo)(wo)寇(kou)(kou)(kou)突然登(deng)陸福建(jian)(jian)祥芝的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)蚶江,開(kai)始對(dui)東(dong)(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)沿海(hai)(hai)(hai)(hai)地區進(jin)(jin)(jin)行騷擾(rao)。由于(yu)(yu)倭(wo)(wo)寇(kou)(kou)(kou)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)不(bu)(bu)斷(duan)侵入,沿海(hai)(hai)(hai)(hai)居民(min)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)安全受(shou)到(dao)了(le)(le)嚴重的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)威(wei)脅。為(wei)了(le)(le)保護人民(min)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)生命財產不(bu)(bu)受(shou)侵害,明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)太祖朱元璋遂于(yu)(yu)洪(hong)(hong)武(wu)(wu)十(shi)(shi)(shi)七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1384年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))“命信國(guo)(guo)公(gong)湯和巡視海(hai)(hai)(hai)(hai)上(shang),筑(zhu)(zhu)(zhu)山(shan)東(dong)(dong)(dong)、江南(nan)(nan)(nan)北、浙(zhe)東(dong)(dong)(dong)西(xi)沿海(hai)(hai)(hai)(hai)諸城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)”(《明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)》卷(juan)(juan)(juan)九(jiu)(jiu)(jiu)十(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi))。湯和就(jiu)此(ci)(ci)(ci)事(shi)就(jiu)教(jiao)于(yu)(yu)熟悉(xi)海(hai)(hai)(hai)(hai)上(shang)事(shi)務的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)方(fang)(fang)國(guo)(guo)珍從子方(fang)(fang)鳴(ming)謙(qian),方(fang)(fang)鳴(ming)謙(qian)認(ren)為(wei):“倭(wo)(wo)海(hai)(hai)(hai)(hai)上(shang)來,則(ze)海(hai)(hai)(hai)(hai)上(shang)御之耳(er)。請量地遠(yuan)近(jin),置衛(wei)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo),陸聚步兵,水具戰(zhan)艦,則(ze)倭(wo)(wo)不(bu)(bu)得入,入亦(yi)(yi)不(bu)(bu)得傅岸。近(jin)海(hai)(hai)(hai)(hai)民(min)四(si)丁(ding)籍一(yi)(yi)以(yi)為(wei)軍,戍守之,可(ke)無煩客兵也”(《明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)》卷(juan)(juan)(juan)一(yi)(yi)二(er)(er)(er)六(liu))。湯和至浙(zhe)江后(hou)(hou)(hou),“選丁(ding)壯三(san)(san)萬(wan)五(wu)(wu)(wu)(wu)(wu)千(qian)人筑(zhu)(zhu)(zhu)之,盡發州縣錢及籍罪(zui)人貲給役(yi)”(《明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)》卷(juan)(juan)(juan)一(yi)(yi)二(er)(er)(er)六(liu))。洪(hong)(hong)武(wu)(wu)二(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1387年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),“湯和還,凡筑(zhu)(zhu)(zhu)寧海(hai)(hai)(hai)(hai)、臨(lin)(lin)山(shan)等五(wu)(wu)(wu)(wu)(wu)十(shi)(shi)(shi)九(jiu)(jiu)(jiu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)”(《明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)》卷(juan)(juan)(juan)三(san)(san))。桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)就(jiu)是此(ci)(ci)(ci)時(shi)(shi)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)筑(zhu)(zhu)(zhu)成(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)五(wu)(wu)(wu)(wu)(wu)十(shi)(shi)(shi)九(jiu)(jiu)(jiu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)中(zhong)(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),隸屬于(yu)(yu)臨(lin)(lin)海(hai)(hai)(hai)(hai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)海(hai)(hai)(hai)(hai)門(men)衛(wei)。《明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)》卷(juan)(juan)(juan)四(si)十(shi)(shi)(shi)四(si)說:“……桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)千(qian)戶所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo),洪(hong)(hong)武(wu)(wu)二(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)九(jiu)(jiu)(jiu)月(yue)(yue)置”。《明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)實(shi)錄(lu)》亦(yi)(yi)謂:“洪(hong)(hong)武(wu)(wu)二(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)……九(jiu)(jiu)(jiu)月(yue)(yue),筑(zhu)(zhu)(zhu)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)州健跳、桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)土城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),各(ge)置千(qian)戶所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)以(yi)防倭(wo)(wo)”。但(dan)當時(shi)(shi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)并(bing)不(bu)(bu)是現今的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),當時(shi)(shi)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)筑(zhu)(zhu)(zhu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)坐落在(zai)(zai)距今桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)東(dong)(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)方(fang)(fang)向10·56公(gong)里的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)上(shang)盤(pan)鎮(zhen)新城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)村(cun)舊(jiu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)山(shan),距海(hai)(hai)(hai)(hai)岸僅1公(gong)里許(xu)。該城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)“三(san)(san)面濱海(hai)(hai)(hai)(hai),東(dong)(dong)(dong)臨(lin)(lin)圣塘(tang)門(men),接輕盈山(shan),南(nan)(nan)(nan)襟海(hai)(hai)(hai)(hai)涂,北扼桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)港(gang)”(民(min)國(guo)(guo)《臨(lin)(lin)海(hai)(hai)(hai)(hai)縣志》),百姓(xing)稱之為(wei)“下舊(jiu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)”。永(yong)樂七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1409年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))九(jiu)(jiu)(jiu)月(yue)(yue),“浙(zhe)江衛(wei)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)五(wu)(wu)(wu)(wu)(wu),颶(ju)風驟(zou)雨,壞城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)漂流(liu)房舍”(《明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)》卷(juan)(juan)(juan)二(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)九(jiu)(jiu)(jiu))。從地形(xing)上(shang)看,這里所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)說的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)“浙(zhe)江衛(wei)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)五(wu)(wu)(wu)(wu)(wu)”,桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)當是其中(zhong)(zhong)之一(yi)(yi)。因過(guo)于(yu)(yu)近(jin)海(hai)(hai)(hai)(hai),既(ji)不(bu)(bu)利于(yu)(yu)防守,又瀕(bin)遭臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)風海(hai)(hai)(hai)(hai)潮的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)襲(xi)擊。桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)隨(sui)后(hou)(hou)(hou)進(jin)(jin)(jin)行了(le)(le)遷(qian)(qian)(qian)移,內(nei)遷(qian)(qian)(qian)至今桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)鎮(zhen)中(zhong)(zhong)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)村(cun),即所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)謂的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)“中(zhong)(zhong)舊(jiu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)”。桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)這次遷(qian)(qian)(qian)移,具體時(shi)(shi)間不(bu)(bu)詳,估計是在(zai)(zai)永(yong)樂二(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)二(er)(er)(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1424年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))。永(yong)樂二(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)二(er)(er)(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1424年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),朝(chao)廷“詔天(tian)下都司(si)衛(wei)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)修(xiu)治城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)池”(《明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)》卷(juan)(juan)(juan)八),此(ci)(ci)(ci)時(shi)(shi)應當是桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)內(nei)遷(qian)(qian)(qian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)好(hao)時(shi)(shi)機。內(nei)遷(qian)(qian)(qian)后(hou)(hou)(hou)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),雖然離海(hai)(hai)(hai)(hai)岸遠(yuan)了(le)(le)許(xu)多,但(dan)由于(yu)(yu)每逢漲潮,城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)之四(si)周仍為(wei)海(hai)(hai)(hai)(hai)水所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)圍,安全還是得不(bu)(bu)到(dao)保證。正統四(si)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1439年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))五(wu)(wu)(wu)(wu)(wu)月(yue)(yue),大(da)股倭(wo)(wo)寇(kou)(kou)(kou)進(jin)(jin)(jin)犯(fan)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu),初為(wei)浙(zhe)江僉事(shi)陶(tao)成(cheng)(cheng)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)敗。陶(tao)成(cheng)(cheng)“密布釘板海(hai)(hai)(hai)(hai)沙中(zhong)(zhong)。倭(wo)(wo)至,艤(yi)舟躍上(shang),釘洞足背。倭(wo)(wo)畏(wei)之,遠(yuan)去”(《明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)》卷(juan)(juan)(juan)一(yi)(yi)六(liu)五(wu)(wu)(wu)(wu)(wu))。但(dan)倭(wo)(wo)寇(kou)(kou)(kou)畢竟人多勢眾,桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)還是被攻(gong)陷。致使“官(guan)庾民(min)舍,焚(fen)劫一(yi)(yi)空”(明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)·佚(yi)名《嘉(jia)(jia)靖(jing)東(dong)(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)平(ping)倭(wo)(wo)通錄(lu)》附(fu)錄(lu)《國(guo)(guo)朝(chao)典匯》),造成(cheng)(cheng)“城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)野(ye)蕭條,過(guo)者隕涕”(明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)·佚(yi)名《嘉(jia)(jia)靖(jing)東(dong)(dong)(dong)南(nan)(nan)(nan)平(ping)倭(wo)(wo)通錄(lu)》附(fu)錄(lu)《國(guo)(guo)朝(chao)典匯》)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)悲慘局(ju)面。正統七年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1442年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),朝(chao)廷遣戶部(bu)侍(shi)郎焦宏、監察(cha)御史(shi)(shi)高峻備倭(wo)(wo)浙(zhe)江。他們(men)認(ren)為(wei)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)“在(zai)(zai)臨(lin)(lin)邑海(hai)(hai)(hai)(hai)崖之巔(dian),勢甚孤危(wei),適足以(yi)餌寇(kou)(kou)(kou),且潮汐沖(chong)激(ji),弗克寧居”(明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)·黃淮《介庵集》卷(juan)(juan)(juan)九(jiu)(jiu)(jiu)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)千(qian)戶所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)遷(qian)(qian)(qian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)記(ji)(ji)(ji)》)。因而(er)(er)主張再次遷(qian)(qian)(qian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),“乃(nai)集藩憲(xian)及都司(si)臣僚,僉議內(nei)徙(xi)十(shi)(shi)(shi)里許(xu),地曰芙蓉(rong),規劃(hua)既(ji)定,召(zhao)匠掄材(cai),乃(nai)筑(zhu)(zhu)(zhu)乃(nai)構,聿底于(yu)(yu)成(cheng)(cheng)”(明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)·黃淮《介庵集》卷(juan)(juan)(juan)九(jiu)(jiu)(jiu)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)千(qian)戶所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)遷(qian)(qian)(qian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)記(ji)(ji)(ji)》)。這次的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)遷(qian)(qian)(qian)建(jian)(jian)至第(di)二(er)(er)(er)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)結束,成(cheng)(cheng)為(wei)了(le)(le)初具此(ci)(ci)(ci)時(shi)(shi)規模(mo)(mo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)雛形(xing)。嘉(jia)(jia)靖(jing)二(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)六(liu)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1547年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))十(shi)(shi)(shi)二(er)(er)(er)月(yue)(yue),倭(wo)(wo)寇(kou)(kou)(kou)進(jin)(jin)(jin)犯(fan)“寧、臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)二(er)(er)(er)郡(jun),大(da)肆殺掠”,致“二(er)(er)(er)郡(jun)將吏并(bing)獲罪(zui)”(《明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)史(shi)(shi)》卷(juan)(juan)(juan)三(san)(san)二(er)(er)(er)二(er)(er)(er)),而(er)(er)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)則(ze)經受(shou)住了(le)(le)考驗。嘉(jia)(jia)靖(jing)三(san)(san)十(shi)(shi)(shi)四(si)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1555年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),譚(tan)綸出(chu)任臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)州知府。同年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)七月(yue)(yue),戚繼(ji)光調任浙(zhe)江都指揮(hui)使司(si)僉書,司(si)理屯田。次年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian),以(yi)足智干練(lian)升都司(si)參將,鎮(zhen)守寧波(bo)、紹(shao)興(xing)、臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)州三(san)(san)府。并(bing)在(zai)(zai)譚(tan)綸的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)節制下,屢次領兵救(jiu)援臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)州。嘉(jia)(jia)靖(jing)三(san)(san)十(shi)(shi)(shi)八年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1559年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)),倭(wo)(wo)寇(kou)(kou)(kou)再次入侵,桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)“被圍七晝夜,城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)幾岌岌,時(shi)(shi)千(qian)戶翟銓(quan)膺(ying)是城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)守,羽書告急”(明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)·何寵(chong)(chong)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)新建(jian)(jian)敵(di)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)碑(bei)記(ji)(ji)(ji)》)。戚繼(ji)光自(zi)寧波(bo)“統大(da)兵壓境長(chang)驅,以(yi)破巢(chao)穴(xue),城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)賴以(yi)全,活(huo)(huo)者數萬(wan)”(明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)·何寵(chong)(chong)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)新建(jian)(jian)敵(di)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)碑(bei)記(ji)(ji)(ji)》)。殲滅入侵的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)倭(wo)(wo)寇(kou)(kou)(kou)后(hou)(hou)(hou),戚繼(ji)光于(yu)(yu)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)“補弊救(jiu)偏,興(xing)革利弊,立體統,樹勤職,謹斥堠,練(lian)士卒,墜者修(xiu),廢者舉,增(zeng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)浚(jun)濠(hao),靡不(bu)(bu)周悉(xi)”(明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)·何寵(chong)(chong)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)新建(jian)(jian)敵(di)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)碑(bei)記(ji)(ji)(ji)》)。后(hou)(hou)(hou)又以(yi)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)“東(dong)(dong)(dong)西(xi)一(yi)(yi)角為(wei)藪(sou)澤,蔽塞(sai)不(bu)(bu)通” (明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)·何寵(chong)(chong)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)新建(jian)(jian)敵(di)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)碑(bei)記(ji)(ji)(ji)》),因而(er)(er)用官(guan)府空基易價作為(wei)費用,建(jian)(jian)敵(di)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)二(er)(er)(er)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)。使桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)“城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)上(shang)有臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai),臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)上(shang)有樓,高下深(shen)廣,相(xiang)地宜以(yi)曲全,懸(xuan)瞭城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)外,纖悉(xi)莫(mo)隱藏”(明(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)(ming)·何寵(chong)(chong)《桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)新建(jian)(jian)敵(di)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)碑(bei)記(ji)(ji)(ji)》)。嘉(jia)(jia)靖(jing)四(si)十(shi)(shi)(shi)三(san)(san)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(1564年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian))秋季,衛(wei)指揮(hui)柳(liu)應時(shi)(shi)又以(yi)督(du)造官(guan)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)身份對(dui)桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)進(jin)(jin)(jin)行了(le)(le)大(da)規模(mo)(mo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)修(xiu)繕,并(bing)“以(yi)功世襲(xi)(桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)千(qian)戶所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo))千(qian)戶”(清乾隆《柳(liu)氏(shi)宗譜·鶴喬(qiao)先生自(zi)序(xu)》)。此(ci)(ci)(ci)后(hou)(hou)(hou),歷經多次的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)修(xiu)葺與(yu)增(zeng)補,直至二(er)(er)(er)十(shi)(shi)(shi)世紀(ji)五(wu)(wu)(wu)(wu)(wu)十(shi)(shi)(shi)年(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)(nian)代大(da)躍進(jin)(jin)(jin)時(shi)(shi)期,桃(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)(tao)渚(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)(zhu)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)軟墻和垛口全部(bu)被拆(chai),形(xing)成(cheng)(cheng)了(le)(le)現今的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)形(xing)制和規模(mo)(mo)。
桃渚城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)平(ping)面(mian)基(ji)本上呈方形(xing)(xing),城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)池(chi)前(qian)有(you)護城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)河,西(xi)(xi)南(nan)(nan)二面(mian)為(wei)(wei)(wei)一(yi)(yi)(yi)片(pian)曠(kuang)野(ye)。根據《臺(tai)州府志(zhi)》和《臨海縣志(zhi)》的(de)(de)記載,“城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)高二丈一(yi)(yi)(yi)尺,周(zhou)圍二里七十(shi)步(bu)”。今(jin)實測,城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)周(zhou)長1366米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi);其中東(dong)(dong)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)431米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)(nan)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)350米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),西(xi)(xi)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)285米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),北(bei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)300米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)平(ping)均高度一(yi)(yi)(yi)般(ban)在4.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)左右,平(ping)均寬(kuan)(kuan)(kuan)度5米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)左右,城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)基(ji)寬(kuan)(kuan)(kuan)10米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)上原建有(you)敵臺(tai)十(shi)四個(ge)(ge),敵臺(tai)的(de)(de)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)外(wai)壁均做成“馬(ma)面(mian)”。現尚存十(shi)二個(ge)(ge),具體分布為(wei)(wei)(wei)東(dong)(dong)面(mian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)三(san)(san)個(ge)(ge)、南(nan)(nan)面(mian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)二個(ge)(ge)、西(xi)(xi)面(mian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)二個(ge)(ge)、北(bei)面(mian)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)一(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge),以(yi)及四角各一(yi)(yi)(yi)個(ge)(ge)。桃渚城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)有(you)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)三(san)(san)道(dao)(dao),東(dong)(dong)、南(nan)(nan)、西(xi)(xi)各一(yi)(yi)(yi)。東(dong)(dong)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)偏南(nan)(nan)而(er)設,距(ju)南(nan)(nan)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)98米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),北(bei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)331米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。門(men)(men)(men)呈拱券(quan)形(xing)(xing),高2.3米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)(kuan)2.15米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、深(shen)3.15米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。南(nan)(nan)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)偏東(dong)(dong)而(er)設,距(ju)東(dong)(dong)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)127米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),西(xi)(xi)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)221米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)也是(shi)拱券(quan)形(xing)(xing),高2.4米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)(kuan)2.8米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、深(shen)3.2米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。西(xi)(xi)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)與東(dong)(dong)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)相似,亦偏南(nan)(nan)而(er)設,距(ju)南(nan)(nan)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)93米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),北(bei)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)墻(qiang)(qiang)(qiang)190米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)還(huan)是(shi)拱券(quan)形(xing)(xing),高2.42米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)(kuan)2.75米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、深(shen)3.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。三(san)(san)道(dao)(dao)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)(men)外(wai)都有(you)一(yi)(yi)(yi)道(dao)(dao)重(zhong)(zhong)(zhong)門(men)(men)(men),以(yi)半圓形(xing)(xing)的(de)(de)圍合空間(jian)(jian)構成里門(men)(men)(men)之外(wai)的(de)(de)又一(yi)(yi)(yi)道(dao)(dao)防線,即謂之“甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)”。東(dong)(dong)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)重(zhong)(zhong)(zhong)門(men)(men)(men)為(wei)(wei)(wei)豎長形(xing)(xing),南(nan)(nan)向,高2.44米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)(kuan)1.75米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)空間(jian)(jian)東(dong)(dong)西(xi)(xi)14.2米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)(nan)北(bei)21.8米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。南(nan)(nan)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)重(zhong)(zhong)(zhong)門(men)(men)(men)的(de)(de)結(jie)構同(tong)東(dong)(dong)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)重(zhong)(zhong)(zhong)門(men)(men)(men),東(dong)(dong)向,高2.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)(kuan)2米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)空間(jian)(jian)東(dong)(dong)西(xi)(xi)23米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)(nan)北(bei)11.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。西(xi)(xi)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)重(zhong)(zhong)(zhong)門(men)(men)(men)結(jie)構和朝向均同(tong)東(dong)(dong)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng),高2.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)、寬(kuan)(kuan)(kuan)2.27米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)空間(jian)(jian)東(dong)(dong)西(xi)(xi)13.15米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)(nan)北(bei)21.4米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。可惜的(de)(de)是(shi)西(xi)(xi)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)在五(wu)十(shi)年(nian)代大躍(yue)進時,為(wei)(wei)(wei)方便(bian)交通而(er)被拆開了一(yi)(yi)(yi)道(dao)(dao)寬(kuan)(kuan)(kuan)3.6米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)的(de)(de)口(kou)子。桃渚城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)甕(weng)(weng)(weng)城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)的(de)(de)筑造,一(yi)(yi)(yi)是(shi)戰時為(wei)(wei)(wei)守城(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)(cheng)將士提(ti)供同(tong)倭(wo)寇迂(yu)回的(de)(de)絕好條件;二是(shi)借此以(yi)“避煞”;三(san)(san)是(shi)足(zu)以(yi)遮避郊外(wai)的(de)(de)風塵;作用非常(chang)巨大。
桃渚城仍(reng)保存(cun)著明(ming)(ming)代的摩崖(ya)題刻(ke)和(he)明(ming)(ming)、清(qing)歷(li)朝(chao)所(suo)修建(jian)(jian)的寺(si)廟(miao)(miao)庵堂以(yi)(yi)及古(gu)建(jian)(jian)民(min)居等和(he)古(gu)跡數十(shi)處(chu)。其中(zhong)題刻(ke)為明(ming)(ming)代所(suo)刻(ke)的“眺遠”、“鎮海”大字摩崖(ya)和(he)《桃城新建(jian)(jian)敵臺碑(bei)記(ji)》石碑(bei);寺(si)廟(miao)(miao)庵堂有明(ming)(ming)代始建(jian)(jian)的敬奉海神媽祖(zu)娘娘的“天(tian)妃宮”,也有“關帝廟(miao)(miao)”和(he)清(qing)代所(suo)建(jian)(jian)的“觀音堂”;古(gu)建(jian)(jian)民(min)居有鼓樓(lou)、鶴(he)嶠書(shu)院,以(yi)(yi)及柳氏古(gu)宅、郎家里古(gu)宅、郎德(de)豐古(gu)宅;古(gu)跡則(ze)有佛號柱等等。
“眺遠”、“鎮海”大字摩崖
位于城(cheng)內后(hou)所(suo)山(shan)上(shang)(shang)。“眺遠”刻(ke)(ke)在(zai)(zai)山(shan)之東北(bei)(bei)角的(de)巨巖上(shang)(shang),二字(zi)(zi)直排,字(zi)(zi)徑分別為(wei)(wei)118×138.5、168×109厘(li)米,左為(wei)(wei)“明楚將(jiang)軍(jun)胡(hu)海(hai)(hai)題(ti)(ti)”款(kuan)(kuan),右有“民(min)國廿九年(1940年)五(wu)月(yue)吉(ji)旦桃(tao)渚區(qu)長(chang)敖翔重刻(ke)(ke)”款(kuan)(kuan)。題(ti)(ti)字(zi)(zi)的(de)楚將(jiang)軍(jun)胡(hu)海(hai)(hai)生(sheng)平不詳,估計即明弘治時(1488—1505年)的(de)浙江按察使司僉(qian)事胡(hu)海(hai)(hai)。“鎮海(hai)(hai)”摩崖刻(ke)(ke)則刻(ke)(ke)在(zai)(zai)山(shan)之中(zhong)段半山(shan)腰的(de)崖壁上(shang)(shang),二字(zi)(zi)亦直排,字(zi)(zi)徑分別為(wei)(wei)117×115、114×111厘(li)米,原(yuan)題(ti)(ti)款(kuan)(kuan)已無(wu)法辨別,僅見(jian)“民(min)國廿九年(1940年)五(wu)月(yue)吉(ji)旦桃(tao)渚區(qu)長(chang)敖翔重刻(ke)(ke)”款(kuan)(kuan)。據《臺州府志.金石(shi)考》及(ji)桃(tao)渚《柳氏宗譜》,可知原(yuan)款(kuan)(kuan)為(wei)(wei)“崇禎元年(1628年)四月(yue)望吉(ji)古(gu)越(yue)鮑大謀題(ti)(ti)”。鮑大謀史志無(wu)載,生(sheng)平亦不詳。《桃(tao)城(cheng)新建敵臺碑(bei)(bei)(bei)記(ji)》石(shi)碑(bei)(bei)(bei)原(yuan)立(li)于西城(cheng)墻與北(bei)(bei)城(cheng)墻的(de)轉角處(chu),現豎在(zai)(zai)后(hou)所(suo)山(shan)上(shang)(shang),并建有碑(bei)(bei)(bei)亭(ting)加以(yi)保護。石(shi)碑(bei)(bei)(bei)由碑(bei)(bei)(bei)和碑(bei)(bei)(bei)座組(zu)成,其中(zhong)碑(bei)(bei)(bei)高160、寬(kuan)82.5、厚(hou)(hou)11.5厘(li)米,四周飾以(yi)纏枝(zhi)紋;碑(bei)(bei)(bei)座高40,上(shang)(shang)端寬(kuan)同(tong)石(shi)碑(bei)(bei)(bei)、下端寬(kuan)88、厚(hou)(hou)37厘(li)米;碑(bei)(bei)(bei)面文(wen)字(zi)(zi)共18行,滿行34字(zi)(zi)。碑(bei)(bei)(bei)文(wen)為(wei)(wei)嘉靖四十(shi)年(1561年)邑人(ren)何寵所(suo)撰,雖碑(bei)(bei)(bei)面已漫患無(wu)辨,但桃(tao)渚《柳氏宗譜》和《郎氏宗譜》均錄有原(yuan)文(wen)。
天妃宮
位于后所山山腰的(de)高阜處,始建于明正統中(1436—1449年(nian)),為祭(ji)祀天后和(he)保佑(you)出(chu)海(hai)(hai)漁民而建。歷(li)代(dai)屢有興廢(fei),現尚有廟宇三間。相(xiang)傳(chuan)天后林默娘為莆田湄洲(zhou)人,系(xi)唐未都巡檢(jian)林愿(yuan)之(zhi)六(liu)世孫(sun)女,生于北宋(song)建隆元(yuan)年(nian)(960年(nian))三月廿三日。默娘自幼聰明好(hao)學、勇敢善良飛,能(neng)預知氣象變化,有驅邪治病和(he)泅水航海(hai)(hai)的(de)本領。也經常給鄰近鄉(xiang)民施診、施藥和(he)出(chu)海(hai)(hai)救助遇難(nan)的(de)漁船(chuan)。后羽化成(cheng)仙(xian),白日飛升,民間因稱(cheng)之(zhi)“龍女”、“神(shen)(shen)仙(xian)”,歷(li)代(dai)尊(zun)其為航海(hai)(hai)保護神(shen)(shen)。明成(cheng)祖曾敕封(feng)為“護國庇(bi)(bi)民妙靈昭應宏(hong)(hong)仁普濟(ji)(ji)天妃”,清康熙皇帝又(you)敕封(feng)為“護國庇(bi)(bi)民妙靈昭應宏(hong)(hong)仁普濟(ji)(ji)天后”,神(shen)(shen)號“天上圣(sheng)母”,俗稱(cheng)“媽祖娘”。
關帝廟
在(zai)(zai)桃渚(zhu)城內,始建于明(ming)成化三(san)年(1467年)。后(hou)(hou)為(wei)火(huo)災所毀,清(qing)代重建。現存(cun)大殿三(san)間,內供關(guan)公(gong)(gong)神像(xiang)。房屋坐北(bei)朝南,柱(zhu)礎呈鼓形,柱(zhu)頭飾(shi)有(you)斗拱,雕梁畫棟,尚(shang)留有(you)明(ming)式(shi)建筑的(de)(de)(de)(de)(de)痕跡。關(guan)公(gong)(gong)廟巷口兩邊原豎(shu)有(you)二根“無極(ji)大帝(di)”旗桿(gan)。關(guan)公(gong)(gong)本名關(guan)羽(yu),字云長,出生(sheng)于公(gong)(gong)元一(yi)(yi)(yi)六0年,卒于公(gong)(gong)元二一(yi)(yi)(yi)九年。關(guan)公(gong)(gong)在(zai)(zai)其近六十年的(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)生(sheng)中(zhong),策馬橫刀,馳(chi)騁疆場,征戰群雄(xiong),輔佐(zuo)劉備完成鼎立三(san)分大業,譜寫(xie)出一(yi)(yi)(yi)曲令人感慨萬端的(de)(de)(de)(de)(de)人生(sheng)壯歌。關(guan)羽(yu)那充滿英雄(xiong)傳奇的(de)(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)生(sheng),被后(hou)(hou)人推舉為(wei)“忠”、“信”、“義”、“勇”集于一(yi)(yi)(yi)身的(de)(de)(de)(de)(de)道德楷模,并成了中(zhong)國封(feng)建社(she)會后(hou)(hou)期上至(zhi)帝(di)王將(jiang)相,下至(zhi)士農工商廣泛頂禮(li)膜拜的(de)(de)(de)(de)(de)神圣(sheng)偶像(xiang)。“縣縣有(you)文廟,村(cun)村(cun)有(you)武廟”。這是(shi)在(zai)(zai)中(zhong)國封(feng)建社(she)會后(hou)(hou)期中(zhong),社(she)會各(ge)界普遍(bian)祭拜孔子和關(guan)公(gong)(gong)的(de)(de)(de)(de)(de)真實(shi)反映。據有(you)關(guan)資料記載,在(zai)(zai)宋(song)元明(ming)清(qing)社(she)會中(zhong),對(dui)“武圣(sheng)”關(guan)公(gong)(gong)崇拜的(de)(de)(de)(de)(de)虔誠和普及,甚至(zhi)超過了被人們盛贊為(wei)“千古一(yi)(yi)(yi)圣(sheng)”的(de)(de)(de)(de)(de)孔子。早(zao)在(zai)(zai)明(ming)代,王世貞就驚呼:“故前將(jiang)軍漢壽亭侯關(guan)公(gong)(gong)祠(ci)廟遍(bian)天下,祠(ci)廟幾與學宮、浮屠等。”而清(qing)代的(de)(de)(de)(de)(de)趙翼,則更加驚嘆道“今且(qie)南極(ji)嶺(ling)表,北(bei)極(ji)寒垣,凡兒童婦女,無不震其(關(guan)公(gong)(gong))威靈者(zhe)。香火(huo)之(zhi)盛,將(jiang)與天地同不朽(xiu)”。
鼓樓
位于(yu)(yu)(yu)城(cheng)內主街道(dao)與(yu)通連衙門和(he)(he)南(nan)(nan)門主巷(xiang)道(dao)的(de)(de)交叉點,是古(gu)(gu)代(dai)預報敵(di)情的(de)(de)場所,始(shi)建(jian)于(yu)(yu)(yu)明朝萬歷年(nian)間(jian)(1573—1620年(nian))。樓(lou)(lou)由三間(jian)二(er)層樓(lou)(lou)房(fang)(fang)組(zu)成,明間(jian)主樓(lou)(lou)巍聳高峨,樓(lou)(lou)下為過道(dao),左(zuo)右扶以翼(yi)樓(lou)(lou),酷似展翅(chi)飛(fei)(fei)翔的(de)(de)金翅(chi)大(da)鵬鳥。主樓(lou)(lou)今存,由于(yu)(yu)(yu)年(nian)代(dai)久遠,原(yuan)樓(lou)(lou)之(zhi)(zhi)飛(fei)(fei)檐翹角和(he)(he)雕梁畫棟已不(bu)復見。觀音(yin)堂坐(zuo)(zuo)落在城(cheng)內后所山南(nan)(nan)麓,處于(yu)(yu)(yu)蒼松翠(cui)柏和(he)(he)古(gu)(gu)樟修(xiu)竹(zhu)的(de)(de)懷(huai)抱(bao)之(zhi)(zhi)中,環境極為幽絕。庵堂由三間(jian)大(da)殿(dian),南(nan)(nan)北(bei)二(er)間(jian)翼(yi)樓(lou)(lou)和(he)(he)南(nan)(nan)北(bei)三間(jian)二(er)層廂房(fang)(fang)組(zu)成,始(shi)建(jian)于(yu)(yu)(yu)清乾隆中(1736—1795年(nian))。整座建(jian)筑坐(zuo)(zuo)東朝西,造型古(gu)(gu)樸(pu)典雅。殿(dian)堂內陳設的(de)(de)各種(zhong)佛像雕工精湛,栩(xu)栩(xu)如生(sheng)。今遺跡尚存,惜大(da)殿(dian)已毀,北(bei)翼(yi)樓(lou)(lou)和(he)(he)北(bei)廂房(fang)(fang)被改建(jian)成民(min)居(ju)。
鶴嶠書院
在(zai)(zai)城內后所(suo)山東麓,因所(suo)在(zai)(zai)山坡隆(long)起似嶠(jiao),且常有于此(ci)棲息,故(gu)名(ming)鶴嶠(jiao)。書(shu)(shu)院(yuan)始建(jian)于清(qing)乾(qian)隆(long)十五年(nian)(nian)(1750年(nian)(nian)),此(ci)當(dang)臨海“兩癢鬧學(xue)(xue)案”余波未盡之時,意義很大。嘉慶(qing)二十五年(nian)(nian)(1820年(nian)(nian))失之于火,里(li)人郎正齋重(zhong)建(jian)。咸豐十一年(nian)(nian)(1861年(nian)(nian))又(you)毀,同治中(zhong)(1862—1874年(nian)(nian))里(li)人郎繼(ji)虞再次重(zhong)建(jian)。光緒(xu)三(san)十年(nian)(nian)(1904年(nian)(nian)),辛亥(hai)志(zhi)士楊鎮毅出(chu)任書(shu)(shu)院(yuan)山長,培養了不少的(de)革命學(xue)(xue)生。現代著名(ming)教育家林(lin)迪生年(nian)(nian)少時就讀于書(shu)(shu)院(yuan),曾(ceng)在(zai)(zai)這(zhe)一帶從事過地下革命工作。今書(shu)(shu)院(yuan)雖已廢圯,但遺址尚存。仍可見(jian)古(gu)楓侵空,翠柏(bo)森(sen)森(sen)之靜謐清(qing)幽(you)景象,只是不聞當(dang)年(nian)(nian)朗朗的(de)讀書(shu)(shu)之聲。
柳氏古宅
建(jian)于明(ming)朝末年,為柳氏第五代(dai)(dai)后裔所造(zao)。清同(tong)治中(1862—1874年),其第十二(er)代(dai)(dai)后裔柳子(zi)翰曾(ceng)考取了“武舉”,風(feng)光一(yi)時。現存古宅(zhai)占地1800平方(fang)米,為一(yi)座完整的(de)四合院。臺門三(san)進,大(da)臺門中開(kai),分上(shang)下二(er)層,設有外障屏風(feng),內有堂(tang)號,北、西建(jian)有屋套。臺門兩旁原(yuan)豎有二(er)根頂部設星斗的(de)旗桿,今已毀。東、西各開(kai)臺門,東臺門上(shang)方(fang)原(yuan)懸掛有“武魁(kui)”二(er)字匾額。宅(zhai)內柱(zhu)子(zi)均呈鼓形,柱(zhu)頭裝飾斗拱;梁枋、窗(chuang)欞、廊(lang)柱(zhu)上(shang)的(de)木雕,形態逼(bi)真;屋檐、照墻的(de)磚雕,技法細膩;墻上(shang)的(de)石漏(lou)窗(chuang),古樸大(da)方(fang);天井地面的(de)石板(ban),圖(tu)案別致。無論(lun)是從建(jian)筑構造(zao),還是木作雕刻上(shang)看,都留有明(ming)代(dai)(dai)的(de)遺風(feng)。
郎家里古宅
建于清道光年(nian)間(1821—1850年(nian)),為(wei)郎(lang)氏(shi)第八(ba)代后裔(yi)郎(lang)昌滁所(suo)造。古宅為(wei)一座完整的(de)四合院(yuan),占地面(mian)積2500平(ping)方米(mi)。有二(er)進(jin)臺門(men),東(dong)、西、北均建有屋套。房屋寬敞高大,前庭(ting)開闊。大臺門(men)為(wei)臨街(jie)二(er)層(ceng)樓(lou)(lou)房,門(men)上飾以四根門(men)簪(zan),距大門(men)2米(mi)處設(she)內(nei)障屏風;小臺門(men)上則(ze)建有過街(jie)樓(lou)(lou)。整個院(yuan)子建筑飛檐翹角、雕(diao)(diao)(diao)(diao)梁畫(hua)棟,顯得(de)古樸莊重。建筑構件(jian)上,窗欞、梁枋的(de)木雕(diao)(diao)(diao)(diao),手法(fa)細膩靈活;柱頭(tou)的(de)如鹿回頭(tou)、飛龍、走獅、麒麟(lin)等高浮(fu)(fu)雕(diao)(diao)(diao)(diao),則(ze)更為(wei)純樸洗練。石(shi)(shi)漏窗和照墻(qiang)屋檐的(de)磚雕(diao)(diao)(diao)(diao)技法(fa)多樣,有線刻、淺浮(fu)(fu)雕(diao)(diao)(diao)(diao)、高浮(fu)(fu)雕(diao)(diao)(diao)(diao)、半圓雕(diao)(diao)(diao)(diao)、圓雕(diao)(diao)(diao)(diao)等等。此(ci)外,在偏門(men)的(de)檻石(shi)(shi)兩旁都設(she)有門(men)枕(zhen)石(shi)(shi),既牢固方便,又雅(ya)致氣魄。
郎德豐古宅
始建(jian)(jian)于清光緒(xu)中(zhong)(1875—1908年),為郎氏第(di)九代后裔郎子(zi)恒所建(jian)(jian)。宅院亦為四合(he)院形式,占地(di)面(mian)積3200平(ping)方(fang)米,規模宏大。共(gong)有樓房(fang)30間,平(ping)屋22間,屋套環繞東、西、北,呈U形。臨街照墻(qiang)高大壯觀,給人一種(zhong)(zhong)古樸莊重的(de)(de)(de)感覺。大門中(zhong)開,院內東廂(xiang)房(fang)與扦翼(yi)樓房(fang)契合(he),回廊(lang)與天井道地(di)相通。特別值得(de)一提的(de)(de)(de)是它的(de)(de)(de)如人物、鳥獸(shou)、花草、魚蟲等(deng)木構件和(he)各式鏤空石窗花,造型優美,線條流(liu)暢,圖案富(fu)于變化,賦(fu)予了古建(jian)(jian)筑一種(zhong)(zhong)的(de)(de)(de)生命。
佛號柱
在城內(nei)后所山山腰,傳為(wei)元末明初所立(li)。柱由柱體(ti)、頂(ding)端石塊(kuai)等組(zu)成,柱體(ti)高(gao)280、邊(bian)寬(kuan)20厘(li)米;柱頂(ding)端石塊(kuai)高(gao)15、邊(bian)寬(kuan)45厘(li)米。柱體(ti)四邊(bian)分別刻有“南(nan)無本(ben)師釋迦牟(mou)尼(ni)佛”、“南(nan)無大(da)方廣佛華嚴經(jing)”、“南(nan)無大(da)乘妙(miao)法蓮華經(jing)”、“南(nan)無華嚴會上佛菩薩”等四佛號(hao)。此柱應(ying)為(wei)寺院庵堂大(da)殿前的佛號(hao)柱,不知何故(gu)徙(xi)立(li)于此。亦有人(ren)認為(wei),此柱為(wei)石柱天燈,它(ta)暮時(shi)點燃(ran),徹夜通明,專為(wei)商賈、漁民航海定向之用。
此外,桃渚城(cheng)(cheng)(cheng)還(huan)完整地(di)保(bao)存著明代的(de)(de)街(jie)(jie)巷(xiang)(xiang)古(gu)(gu)道(dao)格局(ju)。主(zhu)(zhu)(zhu)街(jie)(jie)道(dao)寬3米(mi),東(dong)西走向,連(lian)接東(dong)、西兩城(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men),并與連(lian)接南(nan)城(cheng)(cheng)(cheng)門(men)(men)和原左營衙(ya)門(men)(men)、校場的(de)(de)南(nan)北(bei)向主(zhu)(zhu)(zhu)巷(xiang)(xiang)交(jiao)叉。主(zhu)(zhu)(zhu)街(jie)(jie)以北(bei)還(huan)有(you)(you)一條(tiao)(tiao)與主(zhu)(zhu)(zhu)街(jie)(jie)平行的(de)(de)次街(jie)(jie),依(yi)傍由西向東(dong)穿城(cheng)(cheng)(cheng)而(er)過的(de)(de)化(hua)龍渠。以主(zhu)(zhu)(zhu)街(jie)(jie)道(dao)為干(gan),有(you)(you)10余條(tiao)(tiao)古(gu)(gu)巷(xiang)(xiang)與之垂直(zhi)相(xiang)向,分別為主(zhu)(zhu)(zhu)街(jie)(jie)以北(bei)七條(tiao)(tiao),主(zhu)(zhu)(zhu)街(jie)(jie)以南(nan)四條(tiao)(tiao)。又(you)有(you)(you)一條(tiao)(tiao)古(gu)(gu)道(dao)環繞東(dong)南(nan)西城(cheng)(cheng)(cheng)內(nei)側,與城(cheng)(cheng)(cheng)北(bei)依(yi)山勢而(er)建的(de)(de)蹬步道(dao)連(lian)接成為城(cheng)(cheng)(cheng)內(nei)的(de)(de)環路。這些道(dao)路構成了(le)層次分明,有(you)(you)中(zhong)心、有(you)(you)邊界(jie)的(de)(de)街(jie)(jie)巷(xiang)(xiang)網。