高的防腐(fu)木涼亭--侗族鼓(gu)樓,鼓(gu)樓是侗鄉具有地(di)域特點的建筑物(wu),流(liu)行于貴(gui)州、湖南(nan)、廣西地(di)區。鼓(gu)樓以防腐(fu)木木鑿榫銜接,頂梁柱撥地(di)凌空,排(pai)枋縱橫(heng)交錯,上下吻合,采用(yong)杠桿原理(li),層層支撐而上。
鼓(gu)樓(lou)通(tong)體全是防腐木木質結構,不用一(yi)釘一(yi)卯,由(you)于結構嚴密堅(jian)固,可達數(shu)百(bai)年不腐不斜。在古代(dai)侗族鼓(gu)樓(lou)還有作為開會場所(suo)、外敵(di)入侵鳴鼓(gu)警示等作用。
鼓樓以杉木鑿榫銜接(jie),頂梁(liang)柱撥地凌空,排枋(fang)縱橫交(jiao)錯(cuo),上(shang)下吻合(he),采(cai)用杠(gang)桿原(yuan)理,層(ceng)層(ceng)支撐而(er)上(shang)。
鼓樓通體全是本質結構(gou),不(bu)用一釘一鉚,由于結構(gou)嚴密堅(jian)固,可達(da)數百年(nian)不(bu)朽不(bu)斜。這(zhe)充(chong)分表現了侗族人民中能工巧匠建(jian)筑技藝的(de)高超。
建造(zao)(zao)鼓(gu)(gu)(gu)樓(lou)的(de)主要(yao)大梁柱、照面坊,是(shi)(shi)經過族(zu)中(zhong)(zhong)長輩年高(gao)(gao)具有(you)(you)(you)威望的(de)老(lao)人(ren)選定,木材優良、粗(cu)大,高(gao)(gao)度均(jun)勻(yun),樹(shu)(shu)齡古(gu)(gu)老(lao),方(fang)可(ke)作為鼓(gu)(gu)(gu)樓(lou)建造(zao)(zao)用(yong)(yong)材。未(wei)優先標記,其他用(yong)(yong)材不得取用(yong)(yong)。可(ke)見打上標記的(de)杉(shan)木,自(zi)然是(shi)(shi)“杉(shan)海”之王(wang)了(le)。據傳說;鼓(gu)(gu)(gu)樓(lou)一(yi)詞含義(yi),應(ying)該(gai)是(shi)(shi)侗(dong)寨(zhai)古(gu)(gu)時放鼓(gu)(gu)(gu)之樓(lou)。因此,有(you)(you)(you)鼓(gu)(gu)(gu)則有(you)(you)(you)樓(lou),有(you)(you)(you)樓(lou)則置鼓(gu)(gu)(gu),后來人(ren)民習慣,俗稱鼓(gu)(gu)(gu)樓(lou)。鼓(gu)(gu)(gu)以(yi)(yi)樺(hua)樹(shu)(shu)作身,名(ming)為“樺(hua)鼓(gu)(gu)(gu)”,安放于鼓(gu)(gu)(gu)樓(lou)高(gao)(gao)層(ceng)。在(zai)侗(dong)族(zu)歷史上,凡有(you)(you)(you)重(zhong)大事(shi)宜商議,起款定約,抵御外(wai)來官(guan)兵騷擾(rao),均(jun)擊鼓(gu)(gu)(gu)以(yi)(yi)號(hao)召群(qun)眾。由寨(zhai)中(zhong)(zhong)“頭人(ren)”登樓(lou)擊鼓(gu)(gu)(gu),咚(dong)咚(dong)鼓(gu)(gu)(gu)聲響徹村寨(zhai)山谷,就(jiu)能(neng)迅速把人(ren)集中(zhong)(zhong)起來。無(wu)事(shi)是(shi)(shi)不能(neng)隨便登樓(lou)擊鼓(gu)(gu)(gu)的(de)。
鼓(gu)樓(lou)下端呈方形,四周置有長凳,中間有一大(da)火(huo)塘;樓(lou)門前為(wei)全寨(zhai)逢年(nian)過節的(de)娛樂(le)場地。每當夏日炎炎,男女老少至(zhi)此乘涼,寒冬臘月來這里圍(wei)火(huo),唱(chang)歌彈琵琶、講故事。侗(dong)寨(zhai)有坐鼓(gu)樓(lou)的(de)習(xi)俗(su)。特別是春節期間,村(cun)村(cun)寨(zhai)寨(zhai)聚集鼓(gu)樓(lou)廣場,吹蘆笙(sheng),“哆耶(ye)”對(dui)歌作樂(le)。或以侗(dong)族民間傳統故事為(wei)題材,自編自扮侗(dong)戲(xi),登臺演唱(chang)。
據(ju)清(qing)代雍正年(nian)間有(you)資料(liao)記載:侗(dong)人(ren)“以(yi)巨木(mu)埋地作樓(lou)高數丈,歌者夜則緣宿其上……”。侗(dong)族(zu)鼓(gu)樓(lou)建筑是侗(dong)族(zu)特有(you)的(de)民族(zu)文(wen)化象(xiang)征和標志。哪里有(you)侗(dong)族(zu),哪里就有(you)鼓(gu)樓(lou),只有(you)侗(dong)寨才(cai)(cai)有(you)鼓(gu)樓(lou),有(you)了鼓(gu)樓(lou)才(cai)(cai)算侗(dong)寨。鼓(gu)樓(lou)是侗(dong)族(zu)人(ren)民娛(yu)樂、儀(yi)事的(de)公(gong)共(gong)場所,為侗(dong)族(zu)多元(yuan)文(wen)化之載體。侗(dong)族(zu)鼓(gu)樓(lou)一般始建于(yu)明末清(qing)初,清(qing)朝中(zhong)葉尤為盛(sheng)行(xing)。建造(zao)鼓(gu)樓(lou)的(de)主要大柱、枋梁需經過族(zu)中(zhong)德高望(wang)重(zhong)的(de)老(lao)人(ren)選(xuan)定(ding),方(fang)可(ke)作為鼓(gu)樓(lou)建造(zao)用材。樓(lou)中(zhong)高層(ceng)的(de)中(zhong)心位置(zhi)一樺樹牛(niu)皮大鼓(gu),凡(fan)有(you)重(zhong)大事宜(yi)商議,起款定(ding)約,則擊鼓(gu)以(yi)號(hao)召(zhao)群(qun)眾。
鼓樓(lou)建(jian)筑系(xi)木質(zhi)的(de)(de)四柱(zhu)(zhu)貫(guan)頂(ding),多(duo)柱(zhu)(zhu)支架八角(jiao)密檐塔式結構(gou)。“神奇(qi)的(de)(de)建(jian)筑師”憑一(yi)根丈(zhang)桿,一(yi)支筆,錯(cuo)綜復(fu)雜(za)的(de)(de)金瓜梁方、斗拱支柱(zhu)(zhu),以(yi)杉木開糟(zao)穿(chuan)榫和接(jie)(jie)而(er)成,不用一(yi)釘一(yi)鉚(liu),銜(xian)接(jie)(jie)不隙(xi),絲(si)毫不差,牢(lao)固(gu)嚴謹,經風(feng)(feng)霜,歷雨(yu)露,百年不倒。更為(wei)罕見(jian)者是(shi)神奇(qi)的(de)(de)獨柱(zhu)(zhu)鼓樓(lou)。為(wei)了裝(zhuang)飾、防腐,在(zai)鼓樓(lou)的(de)(de)外額上抹(mo)粉描繪或白灰泥塑龍鳳鳥獸(shou),古今(jin)人物,以(yi)及(ji)侗族生活風(feng)(feng)情的(de)(de)油飾圖案。琳(lin)瑯滿目,栩(xu)栩(xu)如生。形式生動活潑,內容豐富多(duo)彩。
鼓(gu)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)是(shi)(shi)侗(dong)(dong)寨老年人教歌(ge)(ge)(ge)、青(qing)年人唱(chang)歌(ge)(ge)(ge),幼年人學歌(ge)(ge)(ge),民(min)(min)間老藝人傳(chuan)歌(ge)(ge)(ge)編(bian)侗(dong)(dong)戲的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)集(ji)中場所(suo)。侗(dong)(dong)鄉被稱為(wei)“歌(ge)(ge)(ge)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)海(hai)洋”,是(shi)(shi)名副其實的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)。侗(dong)(dong)族(zu)大(da)(da)歌(ge)(ge)(ge)不(bu)僅曲(qu)調優美動聽,而且在(zai)(zai)(zai)曲(qu)式(shi)上緊密完整。演唱(chang)形(xing)(xing)式(shi)活潑多樣,特(te)(te)別是(shi)(shi)合(he)唱(chang)中自(zi)由和諧(xie)地(di)出現多音部,在(zai)(zai)(zai)我國各民(min)(min)族(zu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)民(min)(min)歌(ge)(ge)(ge)中是(shi)(shi)罕見(jian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)。侗(dong)(dong)戲就是(shi)(shi)在(zai)(zai)(zai)大(da)(da)歌(ge)(ge)(ge)基(ji)(ji)礎上發展起來(lai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de),為(wei)廣(guang)大(da)(da)侗(dong)(dong)族(zu)人民(min)(min)所(suo)喜(xi)聞(wen)樂(le)見(jian)。從外觀上來(lai)看,侗(dong)(dong)族(zu)鼓(gu)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)是(shi)(shi)一(yi)(yi)種極富有(you)視覺效果(guo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)建筑。一(yi)(yi)座(zuo)建好(hao)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)鼓(gu)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou),樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)頂(ding)是(shi)(shi)連串葫蘆形(xing)(xing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)頂(ding)尖,直刺蒼穹,猶(you)如塔(ta)(ta)尖一(yi)(yi)樣。中部是(shi)(shi)層層疊樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou),形(xing)(xing)如寶(bao)塔(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)身。樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)檐(yan)(yan)一(yi)(yi)般為(wei)六(liu)角、八(ba)角、四角,六(liu)角的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)俗(su)稱“六(liu)面倒(dao)水”,每一(yi)(yi)分(fen)水的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)突出部分(fen)都有(you)翹角,它的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)重檐(yan)(yan)層層疊疊,從上而下,一(yi)(yi)層比一(yi)(yi)層大(da)(da)。鼓(gu)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)底部,多是(shi)(shi)正方形(xing)(xing),四周有(you)寬大(da)(da)結實的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)長(chang)凳,供人歇坐。中間是(shi)(shi)一(yi)(yi)個(ge)(ge)或(huo)方或(huo)圓的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)大(da)(da)火(huo)塘。從基(ji)(ji)本的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)輪(lun)廓和整體的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)形(xing)(xing)式(shi)上來(lai)說,鼓(gu)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)形(xing)(xing)態(tai)(tai)(tai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)顯(xian)著的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)特(te)(te)點是(shi)(shi),大(da)(da)體上在(zai)(zai)(zai)不(bu)脫離杉樹原型(xing)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)基(ji)(ji)礎上揉(rou)合(he)漢(han)族(zu)密檐(yan)(yan)多層佛塔(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)造(zao)型(xing),形(xing)(xing)成下大(da)(da)上小的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)塔(ta)(ta)形(xing)(xing)。鼓(gu)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)形(xing)(xing)態(tai)(tai)(tai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)第(di)二個(ge)(ge)特(te)(te)征是(shi)(shi)它的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)高密度重檐(yan)(yan)疊加的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)體塔(ta)(ta)身。這是(shi)(shi)侗(dong)(dong)族(zu)鼓(gu)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)同(tong)漢(han)族(zu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)重檐(yan)(yan)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)塔(ta)(ta)明顯(xian)不(bu)同(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)地(di)方。鼓(gu)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)形(xing)(xing)態(tai)(tai)(tai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)第(di)三個(ge)(ge)特(te)(te)征是(shi)(shi)侗(dong)(dong)族(zu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)鼓(gu)樓(lou)(lou)(lou)(lou)(lou)在(zai)(zai)(zai)重檐(yan)(yan)數上皆為(wei)單數。最少(shao)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)有(you)1層,最多的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)達21層。這是(shi)(shi)由于(yu)侗(dong)(dong)族(zu)把奇數視之(zhi)為(wei)吉(ji)祥(xiang)之(zhi)數。
座(zuo)座(zuo)鼓(gu)樓高聳于侗寨(zhai)之中,巍然挺(ting)立(li),氣概雄(xiong)偉。飛閣垂檐(yan)(yan)層層而上(shang)(shang)呈寶塔形(xing)。瓦檐(yan)(yan)上(shang)(shang)彩(cai)繪或雕塑著山水、花(hua)卉、龍鳳(feng)、飛鳥和古裝(zhuang)人物,云騰霧繞,五彩(cai)繽紛。從江縣高增侗寨(zhai)鼓(gu)樓高達二十余米,十三層次;黎(li)平(ping)紀堂(tang)侗寨(zhai)一寨(zhai)就有(you)三個(ge)鼓(gu)樓,侗寨(zhai)風光可說十足了。
追溯鼓樓(lou)的(de)(de)起(qi)源,也許要(yao)追究越僚人(ren)的(de)(de)“巢(chao)居”了。關(guan)于(yu)中(zhong)國南方古代民族(zu)的(de)(de)巢(chao)居,古文獻中(zhong)亦多(duo)有(you)記載(zai)。張華的(de)(de)《博(bo)物志(zhi)》中(zhong)有(you)“南越巢(chao)居”。《魏書》中(zhong)有(you)僚人(ren)“依(yi)樹積木,以居其上,名曰‘干(gan)欄(lan)’”。不過,巢(chao)居只是還未完全開化的(de)(de)民族(zu)簡(jian)陋(lou)的(de)(de)住屋(wu)而(er)已,但從起(qi)源上看(kan),所有(you)干(gan)欄(lan)式木構建筑都同巢(chao)居有(you)淵源關(guan)系,鼓樓(lou)當然也不例(li)外。
鼓(gu)(gu)樓(lou)始建于何時(shi)?由于侗(dong)(dong)族(zu)無文(wen)字記載,無從(cong)考究。不過,侗(dong)(dong)鄉(xiang)世代相傳:從(cong)有侗(dong)(dong)族(zu)村寨的(de)時(shi)候起,就(jiu)有鼓(gu)(gu)樓(lou)了(le)(le)。據清代雍(yong)正年間有關資料記載:侗(dong)(dong)人(ren)“以巨木埋地(di)作樓(lou)高數丈,歌者夜則緣宿其上……”。可見明末(mo)清初開始見于史(shi)冊了(le)(le),距今(jin)約三個(ge)(ge)多世紀(ji)。侗(dong)(dong)族(zu)人(ren)民自古(gu)以來就(jiu)有集(ji)中(zhong)居住的(de)特點,較(jiao)大的(de)侗(dong)(dong)寨上千戶(hu)人(ren)家(jia),小者三、五十戶(hu)。侗(dong)(dong)寨鼓(gu)(gu)樓(lou)一(yi)般是按族(zu)姓建造,每(mei)個(ge)(ge)族(zu)姓一(yi)座(zuo)鼓(gu)(gu)樓(lou)。如果侗(dong)(dong)寨族(zu)姓多,往(wang)往(wang)一(yi)寨之(zhi)中(zhong)同時(shi)有幾(ji)個(ge)(ge)鼓(gu)(gu)樓(lou)并(bing)立,上述紀(ji)堂侗(dong)(dong)寨的(de)三座(zuo)鼓(gu)(gu)樓(lou)即其一(yi)例,這在侗(dong)(dong)鄉(xiang)是常(chang)見的(de)了(le)(le)。