馮(feng)諼[xuān](生卒年不詳),一作馮(feng)驩,戰(zhan)國(guo)時期齊(qi)國(guo)人,是薛國(guo)(今山東省滕州市官橋鎮)國(guo)君(jun)孟嘗(chang)君(jun)門下的(de)食客之一,為(wei)戰(zhan)國(guo)時期一位(wei)高瞻遠矚(zhu)、頗(po)具深遠眼光的(de)戰(zhan)略家。
他雖然向孟(meng)嘗(chang)君索取(qu)了(le)不(bu)少的待遇(yu),卻著實為孟(meng)嘗(chang)君效力(li)不(bu)少。如替(ti)孟(meng)嘗(chang)君收租,樹立了(le)孟(meng)嘗(chang)君在人們(men)心中的威信;在孟(meng)嘗(chang)君遭(zao)齊王猜(cai)忌時,游說國(guo)君,使之威名重(zhong)立。通過“薛國(guo)市義”、營造“三窟”等活(huo)動,馮諼為孟(meng)嘗(chang)君立下了(le)汗馬功(gong)勞,使其政治事業久盛不(bu)衰。
孟(meng)(meng)(meng)嘗君(jun)(jun)以“好客(ke)養士”“好善(shan)樂施”而(er)名聞天下。他(ta)對待門客(ke),不(bu)(bu)惜“舍業厚遇之”,因(yin)而(er)“傾天下之士”(《史(shi)記·孟(meng)(meng)(meng)嘗君(jun)(jun)列傳》)。門下食客(ke)達(da)三千(qian)余人,馮諼是其中的佼(jiao)佼(jiao)者(zhe)。他(ta)以怪(guai)人面目出(chu)現,起(qi)初(chu)為了試探孟(meng)(meng)(meng)嘗君(jun)(jun)的胸懷和眼光,曾三番(fan)五次地(di)向孟(meng)(meng)(meng)嘗君(jun)(jun)提出(chu)近乎苛刻(ke)的要求,但孟(meng)(meng)(meng)嘗君(jun)(jun)無(wu)一(yi)例外的都(dou)滿(man)足他(ta)而(er)從來(lai)不(bu)(bu)嫌棄(qi)。當(dang)他(ta)發現孟(meng)(meng)(meng)嘗君(jun)(jun)是一(yi)個不(bu)(bu)勢利、非常大度、值(zhi)得為他(ta)出(chu)謀劃策的領袖時(shi),毅(yi)然決(jue)定竭盡全力以事孟(meng)(meng)(meng)嘗君(jun)(jun)。
孟嘗君的父親田嬰是齊威王的兒子,齊宣王的弟弟。田嬰為齊相十一年,共有四(si)(si)十(shi)多個(ge)兒子(zi),孟(meng)嘗(chang)君的(de)母親只(zhi)是田嬰的(de)一(yi)個(ge)妾,地位(wei)不(bu)高(gao)。孟(meng)嘗(chang)君本名田文(wen)(孟(meng)嘗(chang)君是他的(de)謚號),幼(you)時即(ji)顯露(lu)出與眾不(bu)同的(de)機(ji)智。長大后逐(zhu)漸掌家事(shi),廣納能人,聲(sheng)名漸顯,成為戰(zhan)國四(si)(si)公子(zi)之一(yi)。
孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君養士(shi)三千,當然其(qi)中也(ye)有(you)(you)吃閑飯的。有(you)(you)一(yi)(yi)位叫馮諼的窮人,實在窮得沒(mei)辦法(fa)了(le),就托人找孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君,希望能(neng)到孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君門(men)下混(hun)口飯吃。孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君例行公事地問(wen)這馮諼的情況:“有(you)(you)什(shen)么(me)愛(ai)好(hao)(hao)嗎(ma)?”“沒(mei)有(you)(you)什(shen)么(me)愛(ai)好(hao)(hao)。”“那有(you)(you)沒(mei)有(you)(you)什(shen)么(me)能(neng)耐(nai)呢”“也(ye)沒(mei)有(you)(you)”。可就這樣一(yi)(yi)個既(ji)無愛(ai)好(hao)(hao)又無能(neng)耐(nai)的人,孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君居然也(ye)收(shou)留(liu)了(le)他。可那些傭人可就不干了(le),看不起馮諼,成天給他粗(cu)茶淡飯。
過了(le)(le)(le)(le)(le)一(yi)段(duan)時(shi)間,馮諼(xuan)就(jiu)倚(yi)門(men)(men)彈(dan)劍(jian)(jian)哼(heng)歌了(le)(le)(le)(le)(le):“長(chang)劍(jian)(jian)長(chang)劍(jian)(jian)回(hui)去(qu)(qu)吧!吃飯沒有(you)魚(yu)。”傭人(ren)(ren)就(jiu)把(ba)這(zhe)事向孟嘗君(jun)(jun)打起了(le)(le)(le)(le)(le)小報告,孟嘗君(jun)(jun)大(da)手一(yi)揮“給他(ta)(ta)吃魚(yu),待遇跟別(bie)人(ren)(ren)一(yi)樣(yang)。”又過了(le)(le)(le)(le)(le)一(yi)段(duan)時(shi)間,馮諼(xuan)又故伎重演,這(zhe)回(hui)唱(chang)(chang)的(de)是(shi):“長(chang)劍(jian)(jian)長(chang)劍(jian)(jian)回(hui)去(qu)(qu)吧!出門(men)(men)沒有(you)車。”別(bie)人(ren)(ren)就(jiu)把(ba)這(zhe)事當笑話一(yi)樣(yang)的(de)講給了(le)(le)(le)(le)(le)孟嘗君(jun)(jun)聽,孟嘗君(jun)(jun)豪爽地說“給他(ta)(ta)車子吧,與別(bie)的(de)乘車人(ren)(ren)一(yi)樣(yang)。”這(zhe)下,馮諼(xuan)可就(jiu)得(de)(de)意了(le)(le)(le)(le)(le),騎著車子去(qu)(qu)看他(ta)(ta)的(de)朋友(you)并且說“孟嘗君(jun)(jun)非常(chang)尊重我(wo)。”可沒過多久,他(ta)(ta)又開始彈(dan)劍(jian)(jian)唱(chang)(chang)道(dao)“長(chang)劍(jian)(jian)長(chang)劍(jian)(jian)回(hui)去(qu)(qu)吧!沒有(you)錢養我(wo)家(jia)(jia)。”這(zhe)下,別(bie)人(ren)(ren)都覺得(de)(de)他(ta)(ta)太過分(fen)了(le)(le)(le)(le)(le),簡直是(shi)貪得(de)(de)無厭,就(jiu)去(qu)(qu)孟嘗君(jun)(jun)那兒報告,孟嘗君(jun)(jun)倒不在意,在得(de)(de)知(zhi)他(ta)(ta)家(jia)(jia)中尚有(you)一(yi)老母后(hou),就(jiu)叫人(ren)(ren)按時(shi)供給其母吃穿用度。于是(shi),馮諼(xuan)就(jiu)不再唱(chang)(chang)歌了(le)(le)(le)(le)(le)。
馮(feng)諼(xuan)是(shi)三千門客中(zhong)并不為(wei)孟(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)所(suo)器(qi)重(zhong)的一個謀士,一次他受命去孟(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)的封地薛(xue)收債(zhai),他問孟(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)收了(le)債(zhai),要不要為(wei)您買(mai)(mai)點(dian)什么回來,孟(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)說,你看我家缺什么,就買(mai)(mai)點(dian)什么回來好了(le)。馮(feng)諼(xuan)到了(le)薛(xue)城(cheng),把所(suo)有(you)債(zhai)券當(dang)眾燒毀。當(dang)地百姓大感孟(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)的恩德。馮(feng)諼(xuan)回來交(jiao)差,對孟(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)說:我為(wei)您買(mai)(mai)來了(le)‘義(yi)’。孟(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)雖然(ran)心中(zhong)不悅,認為(wei)無此(ci)必要,倒也沒(mei)有(you)責(ze)怪(guai)他。事(shi)情過去不久,齊王聽信讒言,讓孟(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)交(jiao)出(chu)(chu)相印,退隱薛(xue)城(cheng)。孟(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)離京去薛(xue)時,百姓出(chu)(chu)城(cheng)十里遠迎。消息傳回京城(cheng),齊王深悔(hui)自己(ji)不察,迎回孟(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)當(dang)面致(zhi)歉。
由于馮諼的(de)遠見(jian),使孟(meng)嘗君避免一場政治(zhi)波折(zhe),并得(de)以(yi)鞏固(gu)自己的(de)地位。這(zhe)叫(jiao)做(zuo)‘未雨(yu)而(er)綢繆’,留了條后路。但大權在握的(de)人(ren),往(wang)(wang)往(wang)(wang)喜歡把事(shi)情做(zuo)絕,不大會去(qu)想到身(shen)后事(shi)。或者認為已經把子女的(de)事(shi)安排周(zhou)全,并無身(shen)后之慮。
先前馮(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)因窮困潦(liao)倒,無以維持(chi)生計,便(bian)托人請(qing)求孟(meng)嘗(chang)君(jun),表示(shi)意(yi)愿在他(ta)的(de)(de)門下(xia)寄居為食客(ke)。孟(meng)嘗(chang)君(jun)問他(ta)有(you)什(shen)(shen)么(me)愛(ai)好。回答說沒有(you)什(shen)(shen)么(me)愛(ai)好。又(you)問他(ta)有(you)什(shen)(shen)么(me)才能(neng)?回答說也沒有(you)什(shen)(shen)么(me)才能(neng)。孟(meng)嘗(chang)君(jun)聽(ting)了(le)后笑了(le)笑,但還是(shi)接受了(le)他(ta)(《史記(ji)·孟(meng)嘗(chang)君(jun)列傳(chuan)》,下(xia)同)。旁(pang)邊的(de)(de)人因看到孟(meng)嘗(chang)君(jun)看不(bu)起馮(feng)(feng)諼(xuan)(xuan),就供(gong)給他(ta)粗劣的(de)(de)飯(fan)(fan)菜(cai)。按(an)(an)照孟(meng)嘗(chang)君(jun)的(de)(de)待(dai)客(ke)慣例,門客(ke)按(an)(an)能(neng)力(li)分為三等:上客(ke)吃飯(fan)(fan)有(you)魚(yu),外出乘車;中客(ke)吃飯(fan)(fan)有(you)魚(yu)外出無車;下(xia)客(ke)飯(fan)(fan)菜(cai)粗劣,外出自便(bian)。
過(guo)了一(yi)段(duan)時(shi)間,馮諼(xuan)倚著柱(zhu)子彈(dan)(dan)著自(zi)己的(de)劍(jian)(jian),唱道(dao):“長(chang)(chang)鋏(jia)歸(gui)來乎!食無(wu)(wu)(wu)魚,”要求改善待(dai)遇。左右(you)(you)的(de)人把這事(shi)告訴了孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)。孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)說(shuo)(shuo):“食之(zhi)(zhi),比門(men)下之(zhi)(zhi)魚客。”又過(guo)了一(yi)段(duan)時(shi)間,馮諼(xuan)彈(dan)(dan)著他(ta)(ta)的(de)劍(jian)(jian),唱道(dao):“長(chang)(chang)鋏(jia)歸(gui)來乎!出無(wu)(wu)(wu)車(che)。”左右(you)(you)的(de)人都(dou)(dou)取笑他(ta)(ta),并把這件事(shi)告訴給孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)。孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)說(shuo)(shuo):“為之(zhi)(zhi)駕,比門(men)下之(zhi)(zhi)車(che)客。”馮諼(xuan)于是乘坐他(ta)(ta)的(de)車(che),高舉著他(ta)(ta)的(de)劍(jian)(jian),去拜訪他(ta)(ta)的(de)朋友,十分高興地說(shuo)(shuo):“孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)客我。”此后不久,馮諼(xuan)又彈(dan)(dan)著他(ta)(ta)的(de)劍(jian)(jian),唱道(dao):“長(chang)(chang)鋏(jia)歸(gui)來乎!無(wu)(wu)(wu)以(yi)為家。”此時(shi),左右(you)(you)都(dou)(dou)開(kai)始厭惡馮諼(xuan),認為他(ta)(ta)貪得(de)無(wu)(wu)(wu)厭。而孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)聽說(shuo)(shuo)此事(shi)后想到馮諼(xuan)有個老母親。于是“使(shi)人給其食用,無(wu)(wu)(wu)使(shi)乏(fa)”。這使(shi)馮諼(xuan)深受(shou)感動(dong),決心(xin)不再向(xiang)孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)索取,一(yi)心(xin)一(yi)意地等待(dai)為孟(meng)(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)效(xiao)力的(de)機會。
過了一(yi)年的(de)(de)時間,馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan)什么(me)話(hua)也(ye)沒再說。而此時,孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)正在(zai)做(zuo)齊國(guo)的(de)(de)相國(guo),在(zai)薛地被封萬(wan)戶食邑。由于(yu)(yu)門(men)下(xia)(xia)養有三(san)千(qian)多(duo)食客。封邑的(de)(de)收(shou)(shou)入(ru)不(bu)夠(gou)奉養食客,于(yu)(yu)是派人到(dao)薛地放債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)收(shou)(shou)息(xi)(xi)以補不(bu)足。但是放債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)一(yi)年多(duo)了,還(huan)(huan)沒收(shou)(shou)回息(xi)(xi)錢(qian)(qian),門(men)下(xia)(xia)食客的(de)(de)奉養將無(wu)著落。孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)于(yu)(yu)是想在(zai)食客中挑選一(yi)位能為(wei)(wei)他(ta)收(shou)(shou)取(qu)息(xi)(xi)錢(qian)(qian)的(de)(de)人。有人推薦馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan):“代舍客馮(feng)(feng)(feng)公形容狀(zhuang)貌甚(shen)辯(bian),長(chang)者(zhe)(zhe)(zhe),無(wu)他(ta)技能,宜可令(ling)收(shou)(shou)債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)。”孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)于(yu)(yu)是請(qing)來(lai)馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan),說想請(qing)您(nin)幫助去收(shou)(shou)取(qu)息(xi)(xi)錢(qian)(qian)。馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan)爽快(kuai)地答(da)應了。他(ta)備(bei)好車輛,整(zheng)理行裝,裝置(zhi)著契約準(zhun)備(bei)去薛邑收(shou)(shou)債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)。馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan)在(zai)辭別孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)時問道:“責(ze)畢(bi)收(shou)(shou),以何市而反?”孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)曰(yue):“視吾家所寡有者(zhe)(zhe)(zhe)。”(《戰國(guo)策(ce)·齊策(ce)》)馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan)辭別了孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun),驅(qu)車到(dao)了薛地,派官(guan)吏(li)召(zhao)集應該(gai)還(huan)(huan)債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)的(de)(de)人,償(chang)(chang)付(fu)息(xi)(xi)錢(qian)(qian)。結果得息(xi)(xi)錢(qian)(qian)十萬(wan),但尚有多(duo)數債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)戶交納不(bu)出(chu)。馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan)便用所得息(xi)(xi)錢(qian)(qian)置(zhi)酒(jiu)買(mai)牛,召(zhao)集能夠(gou)償(chang)(chang)還(huan)(huan)息(xi)(xi)錢(qian)(qian)和不(bu)能償(chang)(chang)還(huan)(huan)息(xi)(xi)錢(qian)(qian)的(de)(de)人都來(lai)驗對(dui)債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)券(quan)。債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)戶到(dao)齊后,馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan)一(yi)面勸大(da)家飲酒(jiu),從旁觀察債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)戶貧富(fu)情況,一(yi)面讓大(da)家拿出(chu)債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)券(quan)如前次一(yi)樣驗對(dui),凡(fan)有能力償(chang)(chang)還(huan)(huan)息(xi)(xi)錢(qian)(qian)的(de)(de),當場訂(ding)立(li)還(huan)(huan)期,對(dui)無(wu)力償(chang)(chang)還(huan)(huan)息(xi)(xi)錢(qian)(qian)的(de)(de),馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan)即收(shou)(shou)回債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)券(quan)。并假傳(chuan)孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)的(de)(de)命令(ling),為(wei)(wei)無(wu)力還(huan)(huan)款的(de)(de)老百姓(xing)(xing)免去了債(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)(zhai)務,“因燒其券(quan)”(《戰國(guo)策(ce)·齊策(ce)》),馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan)說:“孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)所以貸錢(qian)(qian)者(zhe)(zhe)(zhe),為(wei)(wei)民(min)之無(wu)者(zhe)(zhe)(zhe)以為(wei)(wei)本業也(ye);所以求息(xi)(xi)者(zhe)(zhe)(zhe),為(wei)(wei)無(wu)以奉客也(ye)。今富(fu)給者(zhe)(zhe)(zhe)以要期,貧窮者(zhe)(zhe)(zhe)燔(fan)券(quan)書以捐之。諸君(jun)(jun)強飲食。有君(jun)(jun)如此,豈可負哉!”于(yu)(yu)是,“坐者(zhe)(zhe)(zhe)皆起,再拜”(《史記·孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)列傳(chuan)》),“民(min)稱萬(wan)歲”(《戰國(guo)策(ce)·齊策(ce)》)。這(zhe)樣,馮(feng)(feng)(feng)諼(xuan)(xuan)(xuan)就在(zai)薛地百姓(xing)(xing)中埋(mai)下(xia)(xia)了感恩于(yu)(yu)孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)的(de)(de)種(zhong)子,換(huan)得民(min)心,功(gong)德無(wu)量。
馮諼辦完事后(hou),立即(ji)趕(gan)了回去。孟(meng)嘗君(jun)(jun)(jun)聽到馮諼燒毀(hui)契據(ju)的(de)(de)消息,十分(fen)惱怒(nu),立即(ji)派人召回馮諼。馮諼剛(gang)一到,孟(meng)嘗君(jun)(jun)(jun)就(jiu)(jiu)責問他(ta)為(wei)什(shen)么要那樣做。馮諼說(shuo),您有了個小小的(de)(de)薛邑(yi),不(bu)把(ba)那里的(de)(de)百姓當作(zuo)自己的(de)(de)子女一樣加以(yi)(yi)撫愛,卻用商賈手段向(xiang)他(ta)們斂取利(li)息,我認(ren)為(wei)不(bu)妥,就(jiu)(jiu)假托您的(de)(de)旨義,把(ba)債(zhai)賞賜給那些無(wu)力償(chang)還(huan)的(de)(de)百姓,“焚無(wu)用虛債(zhai)之(zhi)券,捐(juan)不(bu)可得之(zhi)虛計,令薛民親(qin)君(jun)(jun)(jun)而彰(zhang)君(jun)(jun)(jun)之(zhi)善(shan)聲(sheng)也”(《史(shi)記·孟(meng)嘗君(jun)(jun)(jun)列傳》,“乃臣所以(yi)(yi)為(wei)君(jun)(jun)(jun)市義也”(馮諼市義的(de)(de)典故)。孟(meng)嘗君(jun)(jun)(jun)聽后(hou)雖然(ran)心里不(bu)快,但也無(wu)可奈何,只得揮(hui)揮(hui)手說(shuo):“諾,先生休矣!”(《戰國策·齊策》)
又過了一年,有人(ren)在(zai)齊(qi)愍(min)王(wang)面前詆(di)毀孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun),愍(min)王(wang)便以“寡人(ren)不(bu)敢把(ba)先王(wang)的(de)臣當(dang)作自(zi)己(ji)的(de)臣”為借口(kou)罷掉了孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)的(de)相位。孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)罷相后返回自(zi)己(ji)的(de)封地,距(ju)離(li)薛邑尚有百里,百姓們(men)早已扶老攜幼,在(zai)路旁迎(ying)接孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)。孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)此時方知(zhi)馮諼焚券買義收德的(de)用意(yi),感(gan)慨地對(dui)馮諼說:“先生(sheng)所為文(wen)市義者,乃今日(ri)見之!”(《戰國(guo)策(ce)·齊(qi)策(ce)》)
出于(yu)孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)政治地位還不(bu)鞏(gong)固(gu)的考慮(lv),馮諼(xuan)對孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)進言(yan)說:“狡(jiao)兔有三(san)窟,僅(jin)得免其死耳”,并且說愿意“為君(jun)(jun)(jun)(jun)復鑿二窟”。孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)便給他五十輛車(che),五百(bai)斤金去(qu)游說魏國(guo)。馮諼(xuan)西入大梁,對魏惠王(wang)說齊(qi)國(guo)之(zhi)(zhi)所以(yi)能稱雄于(yu)天下,都是孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)輔佐的功勞(lao),今(jin)齊(qi)王(wang)聽信讒言(yan),把孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)放逐到(dao)諸侯(hou)國(guo)去(qu)了(le),孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)必然對齊(qi)王(wang)不(bu)滿。孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)的治國(guo)謀略和(he)才能是世人皆知的,先(xian)生若能接他來梁國(guo),在他的輔佐下,定能國(guo)富而兵強。惠王(wang)也(ye)久聞(wen)孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)的賢名,一聽這話喜(xi)出望外(wai),立即(ji)空出相位,讓原來的相國(guo)做上將軍,派(pai)出使(shi)(shi)節,以(yi)千斤黃金、百(bai)乘馬車(che)去(qu)聘孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)。馮諼(xuan)先(xian)于(yu)魏國(guo)使(shi)(shi)臣(chen)趕回薛(xue)地,告誡(jie)孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)說:“千金,重(zhong)幣(bi)也(ye);百(bai)乘,顯(xian)使(shi)(shi)也(ye)。齊(qi)其聞(wen)之(zhi)(zhi)矣。”魏國(guo)使(shi)(shi)者接連(lian)跑了(le)三(san)趟,可(ke)孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)堅決推辭(ci)不(bu)就。馮諼(xuan)誘使(shi)(shi)魏惠王(wang)珍重(zhong)、競爭孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun),從而引起了(le)齊(qi)王(wang)的高度重(zhong)視,抬升了(le)孟(meng)嘗(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)(jun)的價值。
齊(qi)王聽到這個消(xiao)息,君臣(chen)震恐,連忙派遣(qian)太傅帶“黃金(jin)千金(jin)、文車(che)二駟、服劍一、封書”等物,非常隆重地向孟嘗君謝罪,請孟嘗君要“顧先王之宗廟(miao)(miao),姑反國(guo)統萬人(ren)乎”。馮諼勸孟嘗君趁(chen)機(ji)索取先王的祭(ji)器(qi),“立宗廟(miao)(miao)于薛”。等齊(qi)國(guo)的宗廟(miao)(miao)在薛地落成(cheng)后(hou),馮諼向孟嘗君報告說:“三窟已就,君姑高枕(zhen)為(wei)樂矣”。(《戰國(guo)策(ce)·齊(qi)策(ce)》)
自從(cong)齊泯王罷免了(le)孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)的(de)(de)相(xiang)位后,門(men)下(xia)食客(ke)(ke)多離(li)他(ta)(ta)而(er)去(qu)。孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)恢復相(xiang)位后,馮(feng)(feng)諼(xuan)策馬前去(qu)迎(ying)接,其他(ta)(ta)門(men)客(ke)(ke)都(dou)未到。孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)感慨地對(dui)馮(feng)(feng)諼(xuan)說(shuo),自己一(yi)生(sheng)(sheng)好客(ke)(ke),對(dui)待客(ke)(ke)人(ren)從(cong)來不(bu)(bu)(bu)敢有(you)(you)(you)所閃失,而(er)他(ta)(ta)們(men)見(jian)我被罷官,卻都(dou)離(li)我而(er)去(qu)了(le)。今仰賴(lai)馮(feng)(feng)諼(xuan)先生(sheng)(sheng)得以恢復相(xiang)位,門(men)客(ke)(ke)還有(you)(you)(you)什么臉面(mian)再見(jian)我呢?我如果再見(jian)到他(ta)(ta)們(men),“必唾其面(mian)而(er)大(da)辱之(zhi)”。馮(feng)(feng)諼(xuan)聽了(le)忙下(xia)馬向(xiang)孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)叩頭,孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)急下(xia)馬制止,問他(ta)(ta)是否是替(ti)其他(ta)(ta)的(de)(de)門(men)客(ke)(ke)謝罪。馮(feng)(feng)諼(xuan)說(shuo),不(bu)(bu)(bu)是。而(er)是為(wei)“君(jun)(jun)(jun)之(zhi)言失”。他(ta)(ta)說(shuo),任何事物發展都(dou)有(you)(you)(you)自身的(de)(de)規(gui)(gui)律,像有(you)(you)(you)生(sheng)(sheng)命的(de)(de)東(dong)西一(yi)定會死亡一(yi)樣,這是一(yi)種必然規(gui)(gui)律;“富貴多士,貧賤寡(gua)友”,這也(ye)是一(yi)種規(gui)(gui)律。趕(gan)集(ji)上市的(de)(de)人(ren),清(qing)晨時(shi)都(dou)急急地趕(gan)往(wang)集(ji)市;但到日落時(shi),人(ren)們(men)就(jiu)是經過集(ji)市,也(ye)只(zhi)是甩(shuai)著膀子走(zou)過去(qu),看(kan)也(ye)不(bu)(bu)(bu)看(kan)一(yi)眼。他(ta)(ta)們(men)不(bu)(bu)(bu)是愛(ai)好清(qing)晨,厭惡(e)傍晚,而(er)是因(yin)(yin)為(wei)傍晚時(shi)分,希望得到的(de)(de)東(dong)西,在那兒已(yi)經沒有(you)(you)(you)了(le)。您失去(qu)相(xiang)位,賓客(ke)(ke)自然都(dou)離(li)去(qu)了(le),您不(bu)(bu)(bu)應(ying)該因(yin)(yin)此埋怨(yuan)士人(ren),希望孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)能夠“遇客(ke)(ke)如故”。孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)非常感激(ji)馮(feng)(feng)諼(xuan)的(de)(de)提(ti)醒,于是再次拜謝并接受了(le)馮(feng)(feng)諼(xuan)的(de)(de)建議,“敬從(cong)命矣,聞先生(sheng)(sheng)之(zhi)言,敢不(bu)(bu)(bu)奉教焉”。(《史記·孟(meng)嘗(chang)(chang)君(jun)(jun)(jun)列傳》)
馮諼有超(chao)人的(de)(de)智(zhi)慧(hui),極具戰略(lve)眼光。他(ta)抱著對孟(meng)嘗(chang)君(jun)高(gao)度負(fu)責的(de)(de)態度,積極為孟(meng)嘗(chang)君(jun)政治(zhi)地(di)位的(de)(de)穩定出(chu)謀劃(hua)策。在孟(meng)嘗(chang)君(jun)做(zuo)齊國(guo)(guo)相國(guo)(guo)的(de)(de)幾十年時間(jian)里,“無纖介之禍(huo)”(《戰國(guo)(guo)策·齊策》),是與(yu)馮諼的(de)(de)精(jing)心謀劃(hua)分不開(kai)的(de)(de)。
《馮(feng)諼客孟嘗君》——《戰國策·齊(qi)四》
原文
齊人有(you)馮諼者,貧(pin)乏不能自(zi)存(cun),使人屬孟嘗(chang)君(jun),愿寄食門下。孟嘗(chang)君(jun)曰(yue):“客(ke)(ke)(ke)何(he)好(hao)?”曰(yue):“客(ke)(ke)(ke)無(wu)好(hao)也(ye)。”曰(yue):“客(ke)(ke)(ke)何(he)能?”曰(yue):“客(ke)(ke)(ke)無(wu)能也(ye)。”孟嘗(chang)君(jun)笑而受之曰(yue):“諾(nuo)。”
左(zuo)右以(yi)(yi)君(jun)賤(jian)之(zhi)(zhi)也,食(shi)(shi)以(yi)(yi)草(cao)具。居有(you)頃,倚柱(zhu)彈(dan)其(qi)劍(jian),歌(ge)(ge)曰(yue)(yue)(yue):“長鋏(jia)(jia)歸(gui)(gui)來(lai)乎(hu)!食(shi)(shi)無(wu)魚。”左(zuo)右以(yi)(yi)告。孟(meng)嘗君(jun)曰(yue)(yue)(yue):“食(shi)(shi)之(zhi)(zhi),比門下之(zhi)(zhi)客。”居有(you)頃,復彈(dan)其(qi)鋏(jia)(jia),歌(ge)(ge)曰(yue)(yue)(yue):“長鋏(jia)(jia)歸(gui)(gui)來(lai)乎(hu)!出無(wu)車(che)。”左(zuo)右皆笑之(zhi)(zhi),以(yi)(yi)告。孟(meng)嘗君(jun)曰(yue)(yue)(yue):“為之(zhi)(zhi)駕,比門下之(zhi)(zhi)車(che)客。”于是乘其(qi)車(che),揭其(qi)劍(jian),過其(qi)友曰(yue)(yue)(yue):“孟(meng)嘗君(jun)客我。”后有(you)頃,復彈(dan)其(qi)劍(jian)鋏(jia)(jia),歌(ge)(ge)曰(yue)(yue)(yue):“長鋏(jia)(jia)歸(gui)(gui)來(lai)乎(hu)!無(wu)以(yi)(yi)為家。”左(zuo)右皆惡(e)之(zhi)(zhi),以(yi)(yi)為貪而不(bu)知足。孟(meng)嘗君(jun)問(wen):“馮公(gong)有(you)親乎(hu)?”對曰(yue)(yue)(yue),“有(you)老母。”孟(meng)嘗君(jun)使人(ren)給其(qi)食(shi)(shi)用,無(wu)使乏。于是馮諼不(bu)復歌(ge)(ge)。
后孟(meng)嘗君出記,問門下諸客(ke):“誰習計會,能為文收(shou)責于(yu)(yu)(yu)薛者(zhe)乎?”馮(feng)諼署曰(yue):“能。”孟(meng)嘗君怪之,曰(yue):“此誰也?”左右曰(yue):“乃歌(ge)夫長鋏歸(gui)來者(zhe)也。”孟(meng)嘗君笑曰(yue):“客(ke)果有(you)能也,吾負之,未嘗見(jian)(jian)也。”請而(er)(er)(er)見(jian)(jian)之,謝曰(yue):“文倦于(yu)(yu)(yu)事,憒于(yu)(yu)(yu)憂,而(er)(er)(er)性懧愚,沈于(yu)(yu)(yu)國(guo)家之事,開(kai)罪于(yu)(yu)(yu)先(xian)(xian)生。先(xian)(xian)生不羞,乃有(you)意欲為收(shou)責于(yu)(yu)(yu)薛乎?”馮(feng)諼曰(yue):“愿之。”于(yu)(yu)(yu)是約(yue)車治裝,載(zai)券契而(er)(er)(er)行,辭曰(yue):“責畢(bi)收(shou),以(yi)何(he)市而(er)(er)(er)反?”孟(meng)嘗君曰(yue):“視吾家所寡有(you)者(zhe)。”
驅而之薛,使(shi)吏召諸(zhu)民當(dang)償者(zhe),悉來合(he)券(quan)(quan)。券(quan)(quan)遍合(he),起矯命以責賜諸(zhu)民,因燒(shao)其券(quan)(quan),民稱萬歲。
長驅到齊(qi),晨而(er)求見(jian)。孟嘗君(jun)(jun)怪其疾(ji)也,衣冠而(er)見(jian)之(zhi)(zhi)(zhi),曰(yue)(yue):“責畢收乎?來(lai)何(he)(he)疾(ji)也!”曰(yue)(yue):“收畢矣。”“以(yi)何(he)(he)市而(er)反?”馮諼曰(yue)(yue);“君(jun)(jun)之(zhi)(zhi)(zhi)‘視吾(wu)家所寡有(you)者(zhe)’。臣竊(qie)(qie)計,君(jun)(jun)宮中積珍寶(bao),狗馬實外廄,美人充(chong)下陳(chen)。君(jun)(jun)家所寡有(you)者(zhe),以(yi)義耳!竊(qie)(qie)以(yi)為君(jun)(jun)市義。”孟嘗君(jun)(jun)曰(yue)(yue):“市義奈何(he)(he)?”曰(yue)(yue):“今君(jun)(jun)有(you)區區之(zhi)(zhi)(zhi)薛,不(bu)拊(fu)愛子其民(min),因(yin)而(er)賈(jia)利之(zhi)(zhi)(zhi)。臣竊(qie)(qie)矯(jiao)君(jun)(jun)命,以(yi)責賜諸民(min),因(yin)燒其券,民(min)稱萬歲。乃(nai)臣所以(yi)為君(jun)(jun)市義也。”孟嘗君(jun)(jun)不(bu)悅,曰(yue)(yue):“諾(nuo),先(xian)生休(xiu)矣!”
后期(qi)年,齊王謂孟(meng)嘗君(jun)(jun)曰(yue):“寡(gua)人不(bu)敢以先(xian)王之臣(chen)為臣(chen)。”孟(meng)嘗君(jun)(jun)就(jiu)國于薛(xue),未至百里,民扶老攜(xie)幼(you),迎(ying)君(jun)(jun)道中。孟(meng)嘗君(jun)(jun)顧謂馮諼:“先(xian)生所(suo)為文市義者(zhe),乃今日見之。”
馮諼曰(yue):“狡兔有三(san)窟,僅得免其死耳;今君(jun)(jun)有一窟,未得高(gao)枕而(er)臥也。請為君(jun)(jun)復鑿二窟。”孟(meng)嘗君(jun)(jun)予車五十乘(cheng),金(jin)(jin)五百(bai)(bai)斤,西游于梁,謂惠王曰(yue):“齊(qi)放其大臣孟(meng)嘗君(jun)(jun)于諸(zhu)侯(hou),諸(zhu)侯(hou)先迎(ying)之者,富而(er)兵強(qiang)。”于是梁王虛上(shang)位,以故相為上(shang)將軍(jun),遣(qian)使(shi)者黃金(jin)(jin)千斤,車百(bai)(bai)乘(cheng),往(wang)(wang)聘(pin)孟(meng)嘗君(jun)(jun)。馮諼先驅,誡(jie)孟(meng)嘗君(jun)(jun)曰(yue):“千金(jin)(jin),重幣也;百(bai)(bai)乘(cheng),顯(xian)使(shi)也。齊(qi)其聞之矣(yi)。”梁使(shi)三(san)反,孟(meng)嘗君(jun)(jun)固(gu)辭(ci)不(bu)往(wang)(wang)也。
齊(qi)王(wang)聞之(zhi)(zhi),君臣(chen)(chen)恐懼,遣太(tai)傅赍黃金(jin)千斤、文車二駟(si),服劍一,封書,謝(xie)孟嘗君曰(yue)(yue):“寡(gua)人(ren)不祥,被(bei)于(yu)(yu)宗(zong)廟之(zhi)(zhi)祟,沈于(yu)(yu)諂諛之(zhi)(zhi)臣(chen)(chen),開罪于(yu)(yu)君。寡(gua)人(ren)不足(zu)為(wei)也;愿君顧先王(wang)之(zhi)(zhi)宗(zong)廟,姑反國統萬(wan)人(ren)乎!”馮諼誡孟嘗君曰(yue)(yue):“愿請(qing)先王(wang)之(zhi)(zhi)祭(ji)器(qi),立宗(zong)廟于(yu)(yu)薛。”廟成,還報孟嘗君曰(yue)(yue):“三(san)窟(ku)已就(jiu),君姑高枕為(wei)樂矣。”
孟(meng)嘗君為相數十年(nian),無纖介之(zhi)(zhi)禍者,馮諼之(zhi)(zhi)計(ji)也。
譯文
齊(qi)國有(you)位名(ming)叫馮諼的(de)人(ren),生活(huo)貧困(kun),養活(huo)不了自(zi)己,他讓人(ren)轉告(gao)孟嘗君(jun),
說(shuo)(shuo)愿(yuan)意到孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)門(men)下作食(shi)客(ke)(ke)。孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)問:“馮(feng)(feng)諼(xuan)有何(he)(he)愛好?”回答說(shuo)(shuo):“沒(mei)(mei)有什(shen)么(me)(me)愛好。”又問:“他(ta)(ta)有何(he)(he)才干?”回答說(shuo)(shuo):“沒(mei)(mei)什(shen)么(me)(me)才能(neng)。”孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)笑(xiao)了(le)(le)笑(xiao),說(shuo)(shuo)道:“好吧(ba)(ba)。”就收留了(le)(le)馮(feng)(feng)諼(xuan)。那些手(shou)(shou)(shou)下的(de)(de)人(ren)(ren)因為孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)不太(tai)在意馮(feng)(feng)諼(xuan),所(suo)以只給粗茶淡(dan)飯他(ta)(ta)吃。過(guo)(guo)了(le)(le)沒(mei)(mei)多(duo)(duo)久,馮(feng)(feng)諼(xuan)靠著柱子,用手(shou)(shou)(shou)指敲(qiao)擊著他(ta)(ta)的(de)(de)佩劍(jian)唱(chang)(chang)道:“長(chang)劍(jian)啊(a),咱(zan)(zan)們(men)(men)還(huan)是(shi)回去吧(ba)(ba),這兒(er)(er)沒(mei)(mei)有魚(yu)吃啊(a)!”手(shou)(shou)(shou)下的(de)(de)人(ren)(ren)把(ba)這事告訴了(le)(le)孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)。孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)說(shuo)(shuo):“給他(ta)(ta)魚(yu)吃,就和(he)一般食(shi)客(ke)(ke)一樣的(de)(de)待(dai)遇。”又過(guo)(guo)了(le)(le)沒(mei)(mei)多(duo)(duo)久,馮(feng)(feng)諼(xuan)又靠著柱子,敲(qiao)擊著劍(jian)唱(chang)(chang)道:“長(chang)劍(jian)啊(a),咱(zan)(zan)們(men)(men)還(huan)是(shi)回去吧(ba)(ba),這兒(er)(er)出(chu)門(men)連車也沒(mei)(mei)有!”左右(you)的(de)(de)人(ren)(ren)都笑(xiao)他(ta)(ta),又把(ba)這話告訴了(le)(le)孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)。孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)說(shuo)(shuo):“替(ti)他(ta)(ta)配(pei)上車,和(he)車客(ke)(ke)一樣的(de)(de)待(dai)遇。”于是(shi)馮(feng)(feng)諼(xuan)坐(zuo)著車子,舉起寶劍(jian)去拜訪(fang)他(ta)(ta)的(de)(de)朋友,并且說(shuo)(shuo)(夸耀)道:“孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)把(ba)我當(dang)客(ke)(ke)人(ren)(ren)一樣哩!”后來又過(guo)(guo)了(le)(le)些時,馮(feng)(feng)諼(xuan)又敲(qiao)擊起他(ta)(ta)的(de)(de)劍(jian)唱(chang)(chang)道:“長(chang)劍(jian)啊(a),咱(zan)(zan)們(men)(men)還(huan)是(shi)回去吧(ba)(ba),在這兒(er)(er)無法養家。”左右(you)的(de)(de)人(ren)(ren)都很(hen)討厭他(ta)(ta),認(ren)為這人(ren)(ren)貪得(de)無厭。孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)知道后就問:“馮(feng)(feng)先生有親(qin)屬(shu)嗎?”回答說(shuo)(shuo):“有位老母(mu)。”孟(meng)(meng)(meng)嘗(chang)(chang)(chang)(chang)君(jun)(jun)就派(pai)人(ren)(ren)供給馮(feng)(feng)諼(xuan)的(de)(de)母(mu)親(qin)吃用,不使他(ta)(ta)母(mu)親(qin)窮困。這樣,馮(feng)(feng)諼(xuan)就不再唱(chang)(chang)(牢(lao)騷(sao)歌)了(le)(le)。
后(hou)來(lai),孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)出示了(le)(le)(le)(le)(le)一(yi)通告示來(lai)詢問(wen)(wen)他(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)門(men)客:“誰(shui)熟習會計(ji)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)事(shi)(shi),能(neng)替我(wo)(wo)(wo)到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)薛(xue)(xue)地(di)收債(zhai)(zhai)(zhai)務呢(ni)(ni)?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼署了(le)(le)(le)(le)(le)自(zi)(zi)己的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)名,說(shuo):“我(wo)(wo)(wo)能(neng)。”孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)見了(le)(le)(le)(le)(le)名字感(gan)到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)很(hen)驚奇(qi),問(wen)(wen):“這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)誰(shui)呀?”左(zuo)右的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)說(shuo):“就(jiu)(jiu)是(shi)(shi)(shi)那個唱(chang)‘長(chang)鋏(jia)歸來(lai)’的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)。”孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)笑道(dao)(dao)(dao):“這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)位(wei)客人(ren)(ren)果真有才(cai)能(neng),我(wo)(wo)(wo)虧待了(le)(le)(le)(le)(le)他(ta)(ta),還沒見過(guo)面呢(ni)(ni)!”他(ta)(ta)立(li)即派人(ren)(ren)請馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼來(lai)相見,當(dang)面賠禮(li)道(dao)(dao)(dao):“田文(我(wo)(wo)(wo))被(bei)瑣事(shi)(shi)搞得(de)精疲力竭,被(bei)憂慮攪(jiao)得(de)心(xin)煩意(yi)亂;加之(zhi)(zhi)我(wo)(wo)(wo)懦弱笨(ben)拙,整天(tian)埋在(zai)(zai)國(guo)事(shi)(shi)與(yu)家事(shi)(shi)之(zhi)(zhi)中,怠慢了(le)(le)(le)(le)(le)先(xian)生(sheng)您(nin)(nin),而(er)您(nin)(nin)卻(que)并不(bu)(bu)(bu)(bu)見怪,倒愿(yuan)意(yi)往(wang)(wang)薛(xue)(xue)地(di)去(qu)(qu)為我(wo)(wo)(wo)收債(zhai)(zhai)(zhai),是(shi)(shi)(shi)嗎(ma)?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼回(hui)(hui)答道(dao)(dao)(dao):“我(wo)(wo)(wo)愿(yuan)意(yi)去(qu)(qu)。”于(yu)(yu)是(shi)(shi)(shi)套好(hao)車(che)(che)(che)(che)馬,整治行裝,載上(shang)(shang)契約票據(ju)動身(shen)了(le)(le)(le)(le)(le)。辭(ci)行的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)時候馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼問(wen)(wen):“債(zhai)(zhai)(zhai)收完(wan)了(le)(le)(le)(le)(le),買什么(me)(me)(me)回(hui)(hui)來(lai)?”孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)說(shuo):“您(nin)(nin)就(jiu)(jiu)看(kan)我(wo)(wo)(wo)家里缺(que)什么(me)(me)(me)吧(ba)(ba)(ba)。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼趕(gan)著車(che)(che)(che)(che)到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)薛(xue)(xue),派官吏把(ba)(ba)該還債(zhai)(zhai)(zhai)務的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)百(bai)(bai)(bai)(bai)姓(xing)(xing)找來(lai)核驗(yan)契據(ju)。核驗(yan)完(wan)畢(bi)后(hou),他(ta)(ta)假托孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)命令,把(ba)(ba)所有的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)債(zhai)(zhai)(zhai)款(kuan)(kuan)賞賜給(gei)欠(qian)債(zhai)(zhai)(zhai)人(ren)(ren),并當(dang)場(chang)把(ba)(ba)債(zhai)(zhai)(zhai)券燒掉。百(bai)(bai)(bai)(bai)姓(xing)(xing)都(dou)(dou)高呼“萬(wan)歲”。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼趕(gan)著車(che)(che)(che)(che),馬不(bu)(bu)(bu)(bu)停蹄(ti),直奔齊(qi)(qi)(qi)都(dou)(dou),清晨(chen)就(jiu)(jiu)求(qiu)見孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼回(hui)(hui)得(de)如此(ci)迅速(su),孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)感(gan)到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)很(hen)奇(qi)怪,立(li)即穿好(hao)衣、戴好(hao)帽,去(qu)(qu)見他(ta)(ta),問(wen)(wen)道(dao)(dao)(dao):“債(zhai)(zhai)(zhai)都(dou)(dou)收完(wan)了(le)(le)(le)(le)(le)嗎(ma)?怎么(me)(me)(me)回(hui)(hui)得(de)這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)么(me)(me)(me)快?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼說(shuo):“都(dou)(dou)收了(le)(le)(le)(le)(le)。”“買什么(me)(me)(me)回(hui)(hui)來(lai)了(le)(le)(le)(le)(le)?”孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)問(wen)(wen)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼回(hui)(hui)答道(dao)(dao)(dao):“您(nin)(nin)曾說(shuo)‘看(kan)我(wo)(wo)(wo)家缺(que)什么(me)(me)(me)’,我(wo)(wo)(wo)私下(xia)(xia)考慮您(nin)(nin)宮中積滿(man)珍(zhen)珠寶貝,外面馬房多的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)(shi)獵狗(gou)、駿馬,后(hou)庭(ting)多的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)(shi)美(mei)女,您(nin)(nin)家里所缺(que)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)只不(bu)(bu)(bu)(bu)過(guo)是(shi)(shi)(shi)‘仁義(yi)’罷了(le)(le)(le)(le)(le),所以(yi)(yi)我(wo)(wo)(wo)用債(zhai)(zhai)(zhai)款(kuan)(kuan)為您(nin)(nin)買了(le)(le)(le)(le)(le)‘仁義(yi)’。”孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)道(dao)(dao)(dao):“買仁義(yi)是(shi)(shi)(shi)怎么(me)(me)(me)回(hui)(hui)事(shi)(shi)?”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼道(dao)(dao)(dao):“現在(zai)(zai)您(nin)(nin)不(bu)(bu)(bu)(bu)過(guo)有塊小(xiao)小(xiao)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)薛(xue)(xue)地(di),如果不(bu)(bu)(bu)(bu)撫愛百(bai)(bai)(bai)(bai)姓(xing)(xing),視民(min)如子,而(er)用商賈之(zhi)(zhi)道(dao)(dao)(dao)向(xiang)人(ren)(ren)民(min)圖利(li),這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)怎行呢(ni)(ni)?因此(ci)我(wo)(wo)(wo)擅(shan)自(zi)(zi)假造(zao)您(nin)(nin)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)命令,把(ba)(ba)債(zhai)(zhai)(zhai)款(kuan)(kuan)賞賜給(gei)百(bai)(bai)(bai)(bai)姓(xing)(xing),順便燒掉了(le)(le)(le)(le)(le)契據(ju),以(yi)(yi)至百(bai)(bai)(bai)(bai)姓(xing)(xing)歡呼‘萬(wan)歲’,這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)就(jiu)(jiu)是(shi)(shi)(shi)我(wo)(wo)(wo)用來(lai)為您(nin)(nin)買義(yi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)方(fang)式啊。”孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)聽后(hou)很(hen)不(bu)(bu)(bu)(bu)快地(di)說(shuo):“我(wo)(wo)(wo)知道(dao)(dao)(dao)了(le)(le)(le)(le)(le),先(xian)生(sheng)退(tui)下(xia)(xia)休息(xi)吧(ba)(ba)(ba)!。”過(guo)了(le)(le)(le)(le)(le)一(yi)年(nian),有人(ren)(ren)對齊(qi)(qi)(qi)湣王(wang)(wang)(wang)(wang)說(shuo)孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)壞話(hua),齊(qi)(qi)(qi)閔王(wang)(wang)(wang)(wang)對孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)說(shuo):“我(wo)(wo)(wo)可(ke)(ke)不(bu)(bu)(bu)(bu)敢把(ba)(ba)先(xian)王(wang)(wang)(wang)(wang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)臣(chen)子當(dang)作我(wo)(wo)(wo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)臣(chen)子。”孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)只好(hao)到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)他(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)領(ling)地(di)薛(xue)(xue)去(qu)(qu)。還差百(bai)(bai)(bai)(bai)里未到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao),薛(xue)(xue)地(di)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)人(ren)(ren)民(min)扶老(lao)攜幼,都(dou)(dou)在(zai)(zai)路旁迎(ying)接孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)來(lai)。孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)見此(ci)情景(jing),回(hui)(hui)頭看(kan)著馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼道(dao)(dao)(dao):“您(nin)(nin)為我(wo)(wo)(wo)買的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)‘義(yi)’,今天(tian)才(cai)見到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)作用了(le)(le)(le)(le)(le)。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼說(shuo):“狡猾機(ji)靈的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)兔子有三個洞(dong)(dong)才(cai)能(neng)免遭(zao)(zao)死患,現在(zai)(zai)您(nin)(nin)只有一(yi)個洞(dong)(dong),還不(bu)(bu)(bu)(bu)能(neng)高枕無(wu)憂,請讓我(wo)(wo)(wo)再去(qu)(qu)為您(nin)(nin)挖兩個洞(dong)(dong)吧(ba)(ba)(ba)。”孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)應允了(le)(le)(le)(le)(le),就(jiu)(jiu)給(gei)了(le)(le)(le)(le)(le)五(wu)十(shi)輛(liang)車(che)(che)(che)(che)子,五(wu)百(bai)(bai)(bai)(bai)斤黃金(jin)(jin)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼往(wang)(wang)西到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)了(le)(le)(le)(le)(le)魏(wei)國(guo),他(ta)(ta)對惠(hui)王(wang)(wang)(wang)(wang)說(shuo):齊(qi)(qi)(qi)國(guo)“現在(zai)(zai)把(ba)(ba)他(ta)(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)大(da)臣(chen)孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)放逐到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)國(guo)外去(qu)(qu),哪(na)位(wei)諸侯(hou)先(xian)迎(ying)住(zhu)他(ta)(ta),就(jiu)(jiu)可(ke)(ke)使(shi)自(zi)(zi)己的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)國(guo)家富庶(shu)強盛。”于(yu)(yu)是(shi)(shi)(shi)惠(hui)王(wang)(wang)(wang)(wang)把(ba)(ba)相位(wei)空(kong)出來(lai),把(ba)(ba)原來(lai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)相國(guo)調為上(shang)(shang)將軍,并派使(shi)者帶著千斤黃金(jin)(jin),百(bai)(bai)(bai)(bai)輛(liang)車(che)(che)(che)(che)子去(qu)(qu)聘(pin)請孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)。馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼先(xian)趕(gan)車(che)(che)(che)(che)回(hui)(hui)去(qu)(qu),告誡孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)說(shuo):“黃金(jin)(jin)千斤,這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)是(shi)(shi)(shi)很(hen)重的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)聘(pin)禮(li)了(le)(le)(le)(le)(le);百(bai)(bai)(bai)(bai)輛(liang)車(che)(che)(che)(che)子,這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)算顯貴的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)使(shi)臣(chen)了(le)(le)(le)(le)(le)。齊(qi)(qi)(qi)國(guo)君(jun)(jun)(jun)臣(chen)大(da)概聽說(shuo)這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)事(shi)(shi)了(le)(le)(le)(le)(le)吧(ba)(ba)(ba)。”魏(wei)國(guo)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)使(shi)臣(chen)往(wang)(wang)返(fan)了(le)(le)(le)(le)(le)三次,孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)堅決推(tui)辭(ci)而(er)不(bu)(bu)(bu)(bu)去(qu)(qu)魏(wei)國(guo)。齊(qi)(qi)(qi)湣王(wang)(wang)(wang)(wang)果然(ran)聽到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)一(yi)消息(xi),君(jun)(jun)(jun)臣(chen)上(shang)(shang)下(xia)(xia)十(shi)分(fen)驚恐(kong)。于(yu)(yu)是(shi)(shi)(shi)連忙派太(tai)傅拿(na)著千斤黃金(jin)(jin),駕著兩百(bai)(bai)(bai)(bai)匹馬拉(la)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)繪有文采的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)車(che)(che)(che)(che)子,帶上(shang)(shang)一(yi)把(ba)(ba)佩劍(jian),并向(xiang)孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)致書謝罪(zui)說(shuo):“由于(yu)(yu)我(wo)(wo)(wo)不(bu)(bu)(bu)(bu)好(hao),遭(zao)(zao)到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)祖宗(zong)降下(xia)(xia)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)災禍,又被(bei)身(shen)邊(bian)阿諛逢迎(ying)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)臣(chen)下(xia)(xia)包圍,所以(yi)(yi)得(de)罪(zui)了(le)(le)(le)(le)(le)您(nin)(nin)。我(wo)(wo)(wo)是(shi)(shi)(shi)不(bu)(bu)(bu)(bu)值得(de)您(nin)(nin)幫助的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de),但希(xi)望您(nin)(nin)顧念齊(qi)(qi)(qi)國(guo)先(xian)王(wang)(wang)(wang)(wang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)宗(zong)廟,暫(zan)且回(hui)(hui)國(guo)都(dou)(dou)來(lai)治理國(guo)事(shi)(shi)吧(ba)(ba)(ba)。”馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼又告誡孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)道(dao)(dao)(dao):“希(xi)望你(ni)向(xiang)齊(qi)(qi)(qi)王(wang)(wang)(wang)(wang)請求(qiu)先(xian)王(wang)(wang)(wang)(wang)傳下(xia)(xia)來(lai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)祭(ji)器,在(zai)(zai)薛(xue)(xue)建(jian)立(li)宗(zong)廟。”(齊(qi)(qi)(qi)王(wang)(wang)(wang)(wang)果然(ran)照辦。)宗(zong)廟建(jian)成后(hou),馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼回(hui)(hui)報孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun):“現在(zai)(zai)三個洞(dong)(dong)已經營造(zao)好(hao),您(nin)(nin)可(ke)(ke)以(yi)(yi)高枕無(wu)憂了(le)(le)(le)(le)(le)。”孟(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)(meng)嘗(chang)君(jun)(jun)(jun)在(zai)(zai)齊(qi)(qi)(qi)當(dang)了(le)(le)(le)(le)(le)幾十(shi)年(nian)相國(guo),沒有遭(zao)(zao)到(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)纖(xian)芥之(zhi)(zhi)微那樣(絲毫(hao))的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)禍患,這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)都(dou)(dou)是(shi)(shi)(shi)馮(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)(feng)諼計(ji)謀的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)結果啊!