大(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing)(α Boo/牧夫座α),英(ying)文(wen)名Arcturus(發音:/ɑ?rk?tj??r?s/),是(shi)牧夫座中最明亮的(de)(de)(de)(de)恒(heng)星(xing)(xing)(xing)。以(yi)(yi)肉(rou)眼(yan)觀看大(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing),它是(shi)橘黃色的(de)(de)(de)(de),視星(xing)(xing)(xing)等(deng)-0.05,是(shi)全夜空第(di)4亮的(de)(de)(de)(de)恒(heng)星(xing)(xing)(xing),僅次于-1.46等(deng)的(de)(de)(de)(de)天狼星(xing)(xing)(xing)與(yu)-0.86等(deng)的(de)(de)(de)(de)老人(ren)星(xing)(xing)(xing)。雖然(ran)半(ban)人(ren)馬座的(de)(de)(de)(de)南門二(半(ban)人(ren)馬座α)視星(xing)(xing)(xing)等(deng)是(shi)-0.27等(deng),但它是(shi)由(you)-0.01等(deng)的(de)(de)(de)(de)α1和(he)(he)+1.33等(deng)的(de)(de)(de)(de)α2組(zu)成的(de)(de)(de)(de)聯星(xing)(xing)(xing),個(ge)別的(de)(de)(de)(de)亮度都(dou)低于大(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing),只因(yin)為它們太過接近,所以(yi)(yi)肉(rou)眼(yan)無法分辨出來。因(yin)此,南門二雖然(ran)是(shi)相(xiang)當(dang)明亮的(de)(de)(de)(de)恒(heng)星(xing)(xing)(xing),但α1比大(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing)暗(an)了一些,只是(shi)全天第(di)4亮的(de)(de)(de)(de)恒(heng)星(xing)(xing)(xing)。大(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing)和(he)(he)南門二都(dou)位在本星(xing)(xing)(xing)際云(Local Interstellar Cloud)中。
大(da)角(jiao)星(xing)(xing)雖然位于(yu)北(bei)(bei)半球,但距離(li)天球赤道的(de)緯度少(shao)于(yu)20度,因此在南北(bei)(bei)兩(liang)個半球都(dou)能看見。大(da)角(jiao)星(xing)(xing)大(da)約在4月30日的(de)子夜中天,因此在北(bei)(bei)半球的(de)春天,南半球的(de)秋天可以看見這顆恒星(xing)(xing)。北(bei)(bei)半球的(de)觀察者可以沿著北(bei)(bei)斗星(xing)(xing)弧狀的(de)柄來找到大(da)角(jiao)星(xing)(xing)。順著這個弧線繼(ji)續延(yan)伸,也可以觀測到角(jiao)宿一。大(da)角(jiao)星(xing)(xing)與(yu)室(shi)女座角(jiao)宿一、獅子座五帝座一共同組成(cheng)春季大(da)三(san)角(jiao),如果再加上獵犬座的(de)常陳(chen)一就成(cheng)為春季大(da)鉆石。
大角星(xing)(xing)(xing)(xing)(Arcturus),牧夫(fu)座α星(xing)(xing)(xing)(xing),是(shi)(shi)(shi)牧夫(fu)座(Bo?tis)中(zhong)(zhong)最(zui)亮(liang)(liang)的(de)星(xing)(xing)(xing)(xing),也是(shi)(shi)(shi)北天夜空中(zhong)(zhong)第(di)一亮(liang)(liang)的(de)恒星(xing)(xing)(xing)(xing)(天狼星(xing)(xing)(xing)(xing)和(he)老(lao)人(ren)星(xing)(xing)(xing)(xing)為南(nan)天恒星(xing)(xing)(xing)(xing)),亮(liang)(liang)度(du)排(pai)名全天第(di)4,是(shi)(shi)(shi)一顆0等(deng)星(xing)(xing)(xing)(xing)(不是(shi)(shi)(shi)一等(deng)星(xing)(xing)(xing)(xing))。由于老(lao)人(ren)星(xing)(xing)(xing)(xing)、南(nan)門二太偏于地球(qiu)南(nan)極一方,因(yin)此對中(zhong)(zhong)國絕大多數觀(guan)測者來說,最(zui)亮(liang)(liang)的(de)星(xing)(xing)(xing)(xing)——天狼星(xing)(xing)(xing)(xing)消失后,大角星(xing)(xing)(xing)(xing)就是(shi)(shi)(shi)天空中(zhong)(zhong)最(zui)亮(liang)(liang)的(de)星(xing)(xing)(xing)(xing)。視星(xing)(xing)(xing)(xing)等(deng)-0.04等(deng),絕對星(xing)(xing)(xing)(xing)等(deng)-0.38等(deng),距地球(qiu)約36.7光年(nian),直徑(jing)約為太陽(yang)的(de)25.7倍(bei)(35774400㎞),質量是(shi)(shi)(shi)太陽(yang)的(de)1.1倍(bei),亮(liang)(liang)度(du)是(shi)(shi)(shi)太陽(yang)的(de)170倍(bei),表面溫度(du)4400開。是(shi)(shi)(shi)一顆K2III型橙色巨星(xing)(xing)(xing)(xing)。運行速度(du)483km/s,與太陽(yang)相(xiang)對速度(du)為261km/h。
大(da)(da)角(jiao)星(xing)(xing)又名天(tian)(tian)(tian)棟,又可(ke)稱之(zhi)為“棟星(xing)(xing)“。被看作是(shi)天(tian)(tian)(tian)王(wang)的(de)帝廷。《史記·天(tian)(tian)(tian)官書》說(shuo):“大(da)(da)角(jiao)者(zhe),天(tian)(tian)(tian)王(wang)帝廷。”《晉書·天(tian)(tian)(tian)文志》說(shuo):“大(da)(da)角(jiao)者(zhe),天(tian)(tian)(tian)王(wang)座(zuo)(zuo)(zuo)也(ye)(ye),又為天(tian)(tian)(tian)棟。”大(da)(da)角(jiao)星(xing)(xing)為牧夫(fu)座(zuo)(zuo)(zuo)α星(xing)(xing),是(shi)牧夫(fu)座(zuo)(zuo)(zuo)(Bo?tis)中最(zui)亮的(de)星(xing)(xing),也(ye)(ye)是(shi)北(bei)天(tian)(tian)(tian)夜空中第一(yi)亮的(de)恒(heng)星(xing)(xing)。每到5月下旬,沿著北(bei)斗七星(xing)(xing)斗柄幾顆(ke)的(de)曲線(xian)順(shun)勢延伸出去,畫出一(yi)條(tiao)大(da)(da)弧(hu)線(xian),就(jiu)可(ke)以在(zai)天(tian)(tian)(tian)頂附近的(de)星(xing)(xing)空,找到一(yi)顆(ke)呈(cheng)橘(ju)紅色的(de)、光(guang)耀奪目(mu)的(de)亮星(xing)(xing)—大(da)(da)角(jiao)。在(zai)大(da)(da)角(jiao)之(zhi)北(bei)有(you)5顆(ke)2等和3等的(de)小星(xing)(xing),與(yu)大(da)(da)角(jiao)一(yi)起(qi)排列成風箏或(huo)船帆(fan)的(de)形狀。
大(da)角星(xing)(xing)(xing)是春夜星(xing)(xing)(xing)空的第一(yi)亮星(xing)(xing)(xing),顏色黃里帶紅,非(fei)常(chang)醒目。
大(da)(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)星(xing)(xing)是(shi)(shi)屬于K1.5IIIpe型的(de)(de)(de)(de)恒星(xing)(xing),它已演化至漸近巨星(xing)(xing)支(zhi)階段。上述“pe”代表(biao)的(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)“特殊的(de)(de)(de)(de)發(fa)射線”,顯示大(da)(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)星(xing)(xing)發(fa)出(chu)的(de)(de)(de)(de)光(guang)譜是(shi)(shi)不尋常且充滿譜線的(de)(de)(de)(de)。這(zhe)對紅巨星(xing)(xing)而言并非太過罕見,但(dan)是(shi)(shi)大(da)(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)星(xing)(xing)是(shi)(shi)特別明(ming)顯的(de)(de)(de)(de)一個范例(li)(li)。大(da)(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)星(xing)(xing)的(de)(de)(de)(de)亮度(du)至少是(shi)(shi)太陽的(de)(de)(de)(de)110倍,不過這(zhe)低估(gu)了它實際發(fa)出(chu)的(de)(de)(de)(de)強度(du),例(li)(li)如大(da)(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)星(xing)(xing)在(zai)紅外(wai)線波段所(suo)發(fa)射的(de)(de)(de)(de)“光(guang)”,所(suo)以大(da)(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)星(xing)(xing)全部發(fa)射出(chu)的(de)(de)(de)(de)能量大(da)(da)(da)(da)約達到太陽的(de)(de)(de)(de)180倍。因(yin)為大(da)(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)星(xing)(xing)的(de)(de)(de)(de)表(biao)面溫(wen)度(du)較太陽來的(de)(de)(de)(de)低,擁有較低的(de)(de)(de)(de)光(guang)視效能(luminous efficacy),所(suo)以在(zai)可見光(guang)波段發(fa)射出(chu)的(de)(de)(de)(de)能量也(ye)較低。
大(da)(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing)以(yi)(yi)(yi)高(gao)速(su)(su)(su)的(de)(de)(de)自(zi)行運動(dong)而著名,除了南門二以(yi)(yi)(yi)外,它的(de)(de)(de)自(zi)行速(su)(su)(su)度(du)比太(tai)陽(yang)(yang)附近的(de)(de)(de)任何1等星(xing)(xing)(xing)都要快速(su)(su)(su)。大(da)(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing)幾(ji)乎處于最靠近太(tai)陽(yang)(yang)的(de)(de)(de)位置上,并正以(yi)(yi)(yi)高(gao)速(su)(su)(su)移動(dong)中,它與(yu)太(tai)陽(yang)(yang)系(xi)的(de)(de)(de)相對(dui)速(su)(su)(su)度(du)為(wei)122km/s。大(da)(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing)被認(ren)為(wei)是一顆古老的(de)(de)(de)星(xing)(xing)(xing)系(xi)盤恒星(xing)(xing)(xing),并與(yu)其他52顆這種類型的(de)(de)(de)恒星(xing)(xing)(xing)組成大(da)(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing)流(liu),共同移動(dong)中。大(da)(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing)的(de)(de)(de)質量難以(yi)(yi)(yi)確定(ding),不過可能與(yu)太(tai)陽(yang)(yang)大(da)(da)約相等,而且(qie)不會超過太(tai)陽(yang)(yang)的(de)(de)(de)1.5倍。大(da)(da)角(jiao)(jiao)星(xing)(xing)(xing)被認(ren)為(wei)很(hen)可能比太(tai)陽(yang)(yang)還要古老,太(tai)陽(yang)(yang)將會經歷的(de)(de)(de)紅巨星(xing)(xing)(xing)階段非常可能就是這顆恒星(xing)(xing)(xing)當前的(de)(de)(de)情況。
根據(ju)依巴(ba)谷(gu)衛星(xing)的測(ce)量(liang),大(da)角(jiao)星(xing)距(ju)離地球(qiu)36.7光(guang)年(11.3秒差距(ju)),是(shi)一個相對較近(jin)的天體。依巴(ba)谷(gu)衛星(xing)的觀測(ce)也顯(xian)示大(da)角(jiao)星(xing)可(ke)能是(shi)一個雙星(xing)系統,伴星(xing)約(yue)比主星(xing)黯淡20倍左右(you),它的軌道可(ke)能位于當(dang)前觀測(ce)技術可(ke)以(yi)達到的極限,所以(yi)無(wu)法(fa)發現該天體。然(ran)而這(zhe)個觀點已經過(guo)時,最新(xin)的研(yan)究顯(xian)示大(da)角(jiao)星(xing)是(shi)一顆單(dan)星(xing)。
因為大角星(xing)是夜空中最明(ming)亮的(de)恒星(xing)之一,所以它(ta)是星(xing)震(zhen)學(Astroseismology)許(xu)多研究的(de)目(mu)標。Belmonte小組(zu)在1988年(nian)4月與(yu)5月對大角星(xing)完成一次雷(lei)達速率(特定波段的(de)多普勒移動)的(de)研究,顯示一個微(wei)赫(he)茲的(de)變化(hua)頻率。
天(tian)(tian)文(wen)(wen)學(xue)家認為大(da)角(jiao)星(xing)(xing)(xing)(xing)表面(mian)會稍(shao)為震蕩,這是一個(ge)紅巨(ju)星(xing)(xing)(xing)(xing)常有(you)(you)的(de)(de)特征。天(tian)(tian)文(wen)(wen)學(xue)家在(zai)大(da)角(jiao)星(xing)(xing)(xing)(xing)上有(you)(you)一個(ge)特別的(de)(de)發現:它將(jiang)會變(bian)得更紅(往(wang)恒(heng)星(xing)(xing)(xing)(xing)光譜(pu)M型來演化),變(bian)化也將(jiang)更激烈(lie)。極(ji)端的(de)(de)例(li)子類似米拉(la),該天(tian)(tian)體擁有(you)(you)幾百(bai)天(tian)(tian)的(de)(de)巨(ju)大(da)變(bian)化幅(fu)度(du),而(er)大(da)角(jiao)星(xing)(xing)(xing)(xing)并不是非常的(de)(de)紅,而(er)且擁有(you)(you)短暫的(de)(de)變(bian)化周(zhou)期及微小的(de)(de)變(bian)化范圍,位(wei)于穩(wen)定性和變(bian)化性中間(jian)。
天文學(xue)家稱(cheng)那些原子序數比氦高(gao)的(de)元素(su)為”金屬(shu)”。大角(jiao)星的(de)α元素(su)相對于(yu)鐵(tie)富集,但相對于(yu)太陽的(de)金屬(shu)豐(feng)度只有17%到32%。大角(jiao)星可能是第二類恒星。
大角(jiao)星(xing)(xing)以其自行運(yun)動著稱,每年兩(liang)個角(jiao)秒,比除了(le)半人馬座α以外(wai)的任何一等(deng)星(xing)(xing)都要大。它(ta)(ta)相(xiang)對于太陽系的移動速度很快(122公里/秒),現階(jie)段幾(ji)乎是(shi)在(zai)它(ta)(ta)離太陽最近的點。最近的時(shi)候(hou)將(jiang)是(shi)在(zai)大約4000年后,那(nei)時(shi)這顆(ke)(ke)恒(heng)星(xing)(xing)離地球的距離將(jiang)比當(dang)前近好(hao)幾(ji)光年。大角(jiao)星(xing)(xing)被(bei)認為(wei)(wei)是(shi)一顆(ke)(ke)古老的恒(heng)星(xing)(xing),它(ta)(ta)與另外(wai)52顆(ke)(ke)恒(heng)星(xing)(xing)一起移動,被(bei)稱為(wei)(wei)大角(jiao)星(xing)(xing)流。
大(da)(da)(da)角星(xing)(xing)(xing)(xing)位于天(tian)球(qiu)赤道以北(bei)19度(du),在(zai)(zai)(zai)地(di)(di)球(qiu)的兩個半球(qiu)都可(ke)以看到(dao)。這顆恒(heng)星(xing)(xing)(xing)(xing)在(zai)(zai)(zai)4月(yue)27日(ri)午(wu)夜達到(dao)頂峰,在(zai)(zai)(zai)6月(yue)10日(ri)晚上9點,在(zai)(zai)(zai)北(bei)方(fang)春末(mo)或(huo)南方(fang)秋季(ji)可(ke)見。從(cong)北(bei)斗七星(xing)(xing)(xing)(xing)的北(bei)半球(qiu)來(lai)看,找(zhao)(zhao)到(dao)大(da)(da)(da)角星(xing)(xing)(xing)(xing)的一個簡單方(fang)法就是沿著北(bei)斗七星(xing)(xing)(xing)(xing)手柄(bing)的弧線,沿著這條線繼續下(xia)去,就能(neng)找(zhao)(zhao)到(dao)角宿(su)一,繼而看到(dao)大(da)(da)(da)角星(xing)(xing)(xing)(xing)。右攝提一(牧夫座η星(xing)(xing)(xing)(xing)),或(huo)者叫Muphrid,距(ju)離大(da)(da)(da)角星(xing)(xing)(xing)(xing)只有(you)3.3光年,視星(xing)(xing)(xing)(xing)等2.68。從(cong)地(di)(di)球(qiu)上看,大(da)(da)(da)角星(xing)(xing)(xing)(xing)和金(jin)星(xing)(xing)(xing)(xing)一樣明亮。
大(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)被看作是(shi)(shi)四象之(zhi)一(yi)的(de)(de)(de)東方蒼龍的(de)(de)(de)一(yi)只(zhi)角(jiao)(jiao)(jiao),這就是(shi)(shi)“大(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)”這一(yi)星名的(de)(de)(de)由來(lai)。但是(shi)(shi),東方蒼龍七宿(su)之(zhi)第一(yi)宿(su)角(jiao)(jiao)(jiao)宿(su),并不包括大(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao),而角(jiao)(jiao)(jiao)宿(su)一(yi)(室女座(zuo)α星)和(he)角(jiao)(jiao)(jiao)宿(su)二(er)(室女座(zuo)ζ星)就是(shi)(shi)蒼龍的(de)(de)(de)兩(liang)只(zhi)角(jiao)(jiao)(jiao)。陳(chen)久金先(xian)生(sheng)是(shi)(shi)這樣解釋的(de)(de)(de),根(gen)據(ju)古史(shi)記載,黃道帶上(shang)的(de)(de)(de)這條蒼龍星象有兩(liang)只(zhi)角(jiao)(jiao)(jiao),原本的(de)(de)(de)兩(liang)只(zhi)角(jiao)(jiao)(jiao),一(yi)只(zhi)是(shi)(shi)大(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao),另有一(yi)只(zhi)是(shi)(shi)角(jiao)(jiao)(jiao)宿(su)一(yi)。大(da)(da)(da)約(yue)后人認為大(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)距(ju)離黃道太遠(yuan),才將這只(zhi)角(jiao)(jiao)(jiao)變(bian)成角(jiao)(jiao)(jiao)宿(su)二(er)。雖(sui)然作了(le)這樣改變(bian),但是(shi)(shi),大(da)(da)(da)角(jiao)(jiao)(jiao)這一(yi)星名卻一(yi)直保留(liu)了(le)下來(lai)。
陳遵(zun)媯先生在《中國天文學史》有這樣的解說:“古法角(jiao)宿,實從大角(jiao)算(suan)起(qi),它(ta)(ta)和角(jiao)宿二星,共三星形成牛首的樣子。由于它(ta)(ta)最亮,所以列為(wei)二十八(ba)宿之首,后人由于它(ta)(ta)入亢(kang)宿2.5度,遂把它(ta)(ta)列入亢(kang)宿。”
大角星又名(ming)天棟,被看(kan)作是天王的(de)帝廷(ting)。
《史記(ji)·天官(guan)書》說:“大角者,天王帝(di)廷。”
《晉書·天文志》說:“大角者(zhe),天王座也,又為天棟。”
Arcturus這個(ge)名稱是(shi)從希臘(la)文(wen)的Αρκτο?ρο?所(suo)演變而來的,意為“熊的看守者”。這是(shi)因為大角星是(shi)牧夫座最明亮的恒星,而牧夫座位(wei)于大熊座與小熊座附近(jin)的緣(yuan)故。也有一個(ge)希臘(la)的非政府(fu)環境(jing)保護組織稱為Αρκτο?ρο?,專門保護野生動植物(wu)。
大角星在阿(a)拉伯(bo)語(yu)中稱(cheng)為(wei)(wei)?????? ??????,意(yi)為(wei)(wei)“手(shou)持長矛(mao)者(zhe)(zhe)的(de)腿”或“巨大的(de)手(shou)持長矛(mao)者(zhe)(zhe)”。這(zhe)個名稱(cheng)在過去是演變成各種羅馬(ma)化(hua)的(de)字體,例如已經被(bei)淘(tao)汰的(de)Aramec與Azimech。另一(yi)個阿(a)拉伯(bo)詞是????? ??????,意(yi)為(wei)(wei)“天堂(tang)的(de)守護者(zhe)(zhe)”。
大(da)角(jiao)(jiao)(jiao)在(zai)(zai)中國(guo)古代天(tian)文學中有(you)特殊(shu)的(de)地(di)位,不(bu)(bu)僅是全(quan)天(tian)第四大(da)亮星(xing),更重(zhong)要的(de)還在(zai)(zai)于它是北斗七(qi)星(xing)指(zhi)示方(fang)向的(de)標志。《史記(ji)(ji)·天(tian)官書》稱(cheng):“昏(hun)建(jian)(jian)者杓(shao)”、“構攜龍角(jiao)(jiao)(jiao)”、“大(da)角(jiao)(jiao)(jiao)者……直斗杓(shao)所指(zhi),以建(jian)(jian)時(shi)節”,明(ming)確記(ji)(ji)載(zai)了(le)古人用斗杓(shao)指(zhi)向確定時(shi)節的(de)方(fang)法。僅僅說斗杓(shao)所指(zhi)的(de)方(fang)向還不(bu)(bu)太明(ming)確,但(dan)是在(zai)(zai)杓(shao)的(de)下(xia)方(fang),以大(da)角(jiao)(jiao)(jiao)和攝提星(xing)官為標志,則(ze)其(qi)方(fang)位就具(ju)體多了(le)。
斗杓所指(zhi)(zhi),沿著大角(jiao)(jiao)攝提方向往南,其(qi)(qi)對應的星(xing)官便是角(jiao)(jiao)宿(su)(su)和亢(kang)宿(su)(su)。因此,斗杓所指(zhi)(zhi)的方向,不僅(jin)大角(jiao)(jiao)和攝提為(wei)其(qi)(qi)標志,角(jiao)(jiao)亢(kang)二宿(su)(su)也是其(qi)(qi)標志星(xing)。進而,前(qian)面所介紹過的斗杓諸(zhu)星(xing)——玄戈、招搖和鵓河(he)等(deng)也都(dou)在北(bei)斗星(xing)的延長線上,都(dou)在不同(tong)時代或不同(tong)角(jiao)(jiao)度的情況下,起到判斷(duan)時節(jie)的作(zuo)用,因此為(wei)古人(ren)所重視和關注。
中國古代(dai)的(de)文獻不(bu)僅有以北斗(dou)星(xing)指向確(que)定時(shi)節的(de)記錄,而(er)且還有以北斗(dou)第八星(xing)招搖指向確(que)定時(shi)節的(de)記錄。
《淮南子(zi)·時則訓》稱:“孟(meng)(meng)春之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)寅;仲(zhong)春之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)卯;季(ji)春之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)辰。孟(meng)(meng)夏之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)巳;仲(zhong)夏之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)午;季(ji)夏之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)未。孟(meng)(meng)秋(qiu)之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)申(shen);仲(zhong)秋(qiu)之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)酉;季(ji)秋(qiu)之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)戌。孟(meng)(meng)冬(dong)之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)亥;仲(zhong)冬(dong)之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)子(zi);季(ji)冬(dong)之(zhi)(zhi)(zhi)月(yue)(yue)(yue),招(zhao)(zhao)(zhao)搖(yao)(yao)指(zhi)(zhi)(zhi)丑。”
在(zai)(zai)古希臘最(zui)古老(lao)的(de)文(wen)獻荷馬史詩(shi)《伊利(li)亞(ya)特》中就(jiu)記載(zai)著這顆(ke)星。稍后,在(zai)(zai)古希臘大詩(shi)人赫西俄德(Hesiodos,約公元前八世紀)在(zai)(zai)其農(nong)事(shi)詩(shi)《勞動(dong)與日子(zi)》中,正式被稱(cheng)為Αρκτουροζ,意思(si)是熊的(de)護(hu)衛(wei)者(zhe)(zhe),這就(jiu)大角(jiao)的(de)西名Arcturus的(de)由來。至于(yu)為什么叫熊的(de)護(hu)衛(wei)者(zhe)(zhe),還有一段(duan)神話故事(shi)。
眾神之王(wang)宙斯(si)(si)(si)偷(tou)偷(tou)地(di)愛(ai)上了月神兼狩獵(lie)女神阿爾忒彌斯(si)(si)(si)的侍(shi)女卡(ka)(ka)利(li)(li)斯(si)(si)(si)托(tuo),后來(lai)卡(ka)(ka)利(li)(li)斯(si)(si)(si)托(tuo)生下了兒子(zi)阿卡(ka)(ka)斯(si)(si)(si)。這事被(bei)神后赫(he)拉知(zhi)道(dao)了。盛怒之下,赫(he)拉把卡(ka)(ka)利(li)(li)斯(si)(si)(si)托(tuo)變成一只大(da)母(mu)熊。英勇的少年阿卡(ka)(ka)斯(si)(si)(si)長(chang)大(da)了。一天(tian),他(ta)(ta)在(zai)密林中狩獵(lie),被(bei)母(mu)親(qin)卡(ka)(ka)利(li)(li)斯(si)(si)(si)托(tuo)看見了。卡(ka)(ka)利(li)(li)斯(si)(si)(si)托(tuo)忘(wang)記自己(ji)已經是(shi)熊身,伸出雙手(shou),想擁抱親(qin)愛(ai)的孩子(zi)。阿卡(ka)(ka)斯(si)(si)(si)卻舉起了標(biao)槍。就(jiu)在(zai)這悲劇(ju)即將發生的一瞬間,宙斯(si)(si)(si)恰好在(zai)天(tian)上巡視,看到這情景,他(ta)(ta)不忍心讓自己(ji)的兒子(zi)親(qin)手(shou)殺(sha)害他(ta)(ta)的母(mu)親(qin),決心拯(zheng)救他(ta)(ta)們母(mu)子(zi),就(jiu)把他(ta)(ta)們提引上天(tian),母(mu)親(qin)升入大(da)熊座(zuo),兒子(zi)升為大(da)角(另說升入小熊座(zuo)),時時刻刻護衛(wei)著(zhu)媽媽。
英國詩人馬(ma)修·阿諾德(de)(1822年~1888年)在他(ta)的詩中曾經這樣描繪(hui)這個(ge)典故:“天可憐見,就把他(ta)們變成明星,現今仍在北天閃耀——這就是那保衛大(da)熊的大(da)角星。”
由于大(da)角(jiao)特別(bie)明亮,因(yin)此,人們常常把(ba)它作(zuo)為識別(bie)星座和判別(bie)方向(xiang)的標志,如人們都把(ba)春季(ji)(ji)(ji)大(da)曲(qu)線、春季(ji)(ji)(ji)大(da)三(san)角(jiao)和春季(ji)(ji)(ji)大(da)鉆石,視(shi)為春季(ji)(ji)(ji)星空(kong)的標志,而這三(san)個標志的主要構(gou)成要素都有大(da)角(jiao)。
大(da)角(jiao)(jiao)既屬(shu)牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)座(zuo),又是(shi)其(qi)主星(xing)(xing)(xing)(xing),我們當然(ran)要(yao)從牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)座(zuo)的(de)中(zhong)(zhong)國星(xing)(xing)(xing)(xing)空說起(qi),以便了解大(da)角(jiao)(jiao)周邊的(de)中(zhong)(zhong)國星(xing)(xing)(xing)(xing)官,以利對于大(da)角(jiao)(jiao)本身的(de)星(xing)(xing)(xing)(xing)象文化的(de)理解。在西(xi)(xi)洋星(xing)(xing)(xing)(xing)象中(zhong)(zhong),大(da)角(jiao)(jiao)一星(xing)(xing)(xing)(xing)位于牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)的(de)右(you)膝蓋,在其(qi)左右(you)各有三小(xiao)星(xing)(xing)(xing)(xing)(在西(xi)(xi)洋星(xing)(xing)(xing)(xing)象中(zhong)(zhong)是(shi)牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)的(de)左右(you)腳),夾著(zhu)大(da)角(jiao)(jiao),中(zhong)(zhong)名總稱攝(she)(she)(she)(she)提(ti),東邊三小(xiao)星(xing)(xing)(xing)(xing)叫(jiao)左攝(she)(she)(she)(she)提(ti),即左攝(she)(she)(she)(she)提(ti)一(牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)座(zuo)ο星(xing)(xing)(xing)(xing),另說是(shi)牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)座(zuo)35星(xing)(xing)(xing)(xing))、左攝(she)(she)(she)(she)提(ti)二(牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)座(zuo)π星(xing)(xing)(xing)(xing))和左攝(she)(she)(she)(she)提(ti)三(牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)座(zuo)ξ星(xing)(xing)(xing)(xing)),西(xi)(xi)邊三小(xiao)星(xing)(xing)(xing)(xing)叫(jiao)右(you)攝(she)(she)(she)(she)提(ti),即右(you)攝(she)(she)(she)(she)提(ti)一(牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)座(zuo)η星(xing)(xing)(xing)(xing))、右(you)攝(she)(she)(she)(she)提(ti)二(牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)座(zuo)τ星(xing)(xing)(xing)(xing))和右(you)攝(she)(she)(she)(she)提(ti)三(牧(mu)(mu)夫(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)座(zuo)υ星(xing)(xing)(xing)(xing))。
《石氏星經》稱:“攝提六(liu)星夾大角(jiao)。”
《史(shi)記·天官(guan)書》說:“大角兩旁各有三星(xing),鼎足句之,曰(yue)攝(she)提(ti)(ti),攝(she)提(ti)(ti)者,直斗杓所指(zhi),以建(jian)時節。故曰(yue)攝(she)提(ti)(ti)格。”
由于(yu)大(da)角為帝(di)(di)席,也就是(shi)帝(di)(di)座(zuo)(zuo),故為人君之象,按照(zhao)星(xing)占家的說(shuo)(shuo)法,大(da)角星(xing)為格星(xing),格即帝(di)(di)座(zuo)(zuo),攝(she)提是(shi)輔助帝(di)(di)王的大(da)臣(chen)之象,因(yin)此有(you)攝(she)提格之說(shuo)(shuo),換言之,攝(she)提是(shi)協助大(da)角定季節(jie)(jie)的官員。至于(yu)如何定季節(jie)(jie),因(yin)與下(xia)面(mian)介紹的斗杓附近(jin)諸星(xing)有(you)關聯,故要(yao)在下(xia)面(mian)專設(she)一節(jie)(jie)加以展開。
牧夫(fu)座(zuo)(zuo)對應的(de)中國星(xing)(xing)官,除大角和(he)左(zuo)右(you)攝提之(zhi)外,還有梗(geng)(geng)(geng)河(he)(he)(he)(he)(he)、招搖(yao)、玄戈和(he)天(tian)(tian)槍以(yi)(yi)及七公(gong)等。梗(geng)(geng)(geng)河(he)(he)(he)(he)(he)三(san)(san)星(xing)(xing),即梗(geng)(geng)(geng)河(he)(he)(he)(he)(he)一(yi)(yi)(牧夫(fu)座(zuo)(zuo)ε星(xing)(xing))、梗(geng)(geng)(geng)河(he)(he)(he)(he)(he)二(牧夫(fu)座(zuo)(zuo)σ星(xing)(xing))、梗(geng)(geng)(geng)河(he)(he)(he)(he)(he)三(san)(san)(牧夫(fu)座(zuo)(zuo)ρ星(xing)(xing)),在(zai)大角之(zhi)北,在(zai)西(xi)洋星(xing)(xing)象中相當于牧夫(fu)的(de)腰帶。《晉(jin)書(shu)·天(tian)(tian)文(wen)志》說:“北三(san)(san)星(xing)(xing)曰梗(geng)(geng)(geng)河(he)(he)(he)(he)(he),天(tian)(tian)矛(mao)(mao)也(ye)。一(yi)(yi)曰天(tian)(tian)鋒(feng),主胡兵。”由此(ci)可(ke)知(zhi),梗(geng)(geng)(geng)河(he)(he)(he)(he)(he)可(ke)代表(biao)矛(mao)(mao)、劍(jian)或(huo)戟等武器。對于梗(geng)(geng)(geng)河(he)(he)(he)(he)(he)這(zhe)(zhe)個(ge)星(xing)(xing)名的(de)含義,陳久(jiu)金先生在(zai)《泄露天(tian)(tian)機——中西(xi)星(xing)(xing)空對話》一(yi)(yi)書(shu)有進一(yi)(yi)步的(de)解釋,他引證《石氏星(xing)(xing)經》:“梗(geng)(geng)(geng)河(he)(he)(he)(he)(he)三(san)(san)星(xing)(xing),天(tian)(tian)矛(mao)(mao)也(ye)。梗(geng)(geng)(geng)者(zhe),遞(di)(di)也(ye);河(he)(he)(he)(he)(he)者(zhe),擔(dan)也(ye),士(shi)卒更遞(di)(di),擔(dan)持天(tian)(tian)矛(mao)(mao)以(yi)(yi)行也(ye)。”因此(ci),這(zhe)(zhe)里的(de)河(he)(he)(he)(he)(he),不當河(he)(he)(he)(he)(he)流解,而是荷的(de)假(jia)借。梗(geng)(geng)(geng)河(he)(he)(he)(he)(he)是士(shi)卒更換擔(dan)持天(tian)(tian)矛(mao)(mao)走(zou)路的(de)意思。
招(zhao)(zhao)(zhao)搖(牧(mu)夫(fu)(fu)(fu)座(zuo)γ星(xing)(xing))一(yi)(yi)星(xing)(xing)在(zai)(zai)梗河(he)(he)三(san)(san)星(xing)(xing)以北(bei)(bei)(bei),在(zai)(zai)西洋星(xing)(xing)象中相(xiang)當于(yu)牧(mu)夫(fu)(fu)(fu)的左(zuo)腋窩(wo)。玄戈(ge)(牧(mu)夫(fu)(fu)(fu)座(zuo)λ星(xing)(xing))一(yi)(yi)星(xing)(xing)在(zai)(zai)招(zhao)(zhao)(zhao)搖以北(bei)(bei)(bei),相(xiang)當于(yu)牧(mu)夫(fu)(fu)(fu)的胳膊肘。天(tian)槍(qiang)(qiang)三(san)(san)星(xing)(xing),即天(tian)槍(qiang)(qiang)一(yi)(yi)(牧(mu)夫(fu)(fu)(fu)座(zuo)θ星(xing)(xing))、天(tian)槍(qiang)(qiang)二(牧(mu)夫(fu)(fu)(fu)座(zuo)κ星(xing)(xing))、天(tian)槍(qiang)(qiang)三(san)(san)(牧(mu)夫(fu)(fu)(fu)座(zuo)ι星(xing)(xing)),在(zai)(zai)玄戈(ge)以北(bei)(bei)(bei),相(xiang)當于(yu)牧(mu)夫(fu)(fu)(fu)的左(zuo)手(shou)。《晉書·天(tian)文(wen)志》說:“其(qi)北(bei)(bei)(bei)一(yi)(yi)星(xing)(xing)曰(yue)(yue)招(zhao)(zhao)(zhao)搖,一(yi)(yi)曰(yue)(yue)矛,其(qi)北(bei)(bei)(bei)一(yi)(yi)星(xing)(xing)曰(yue)(yue)玄戈(ge),皆主胡兵,占與梗河(he)(he)略相(xiang)類(lei)也(ye)(ye)。”又(you)說:“天(tian)槍(qiang)(qiang)三(san)(san)星(xing)(xing),在(zai)(zai)北(bei)(bei)(bei)斗杓東,一(yi)(yi)曰(yue)(yue)天(tian)鉞,天(tian)之武(wu)備(bei)也(ye)(ye)。”由此可知,招(zhao)(zhao)(zhao)搖、玄戈(ge)和(he)天(tian)槍(qiang)(qiang)也(ye)(ye)是代表古(gu)代的武(wu)器(qi)。招(zhao)(zhao)(zhao)搖又(you)稱(cheng)天(tian)矛;玄戈(ge)又(you)稱(cheng)天(tian)鋒或天(tian)戈(ge),戈(ge)是商周盛行的武(wu)器(qi);天(tian)槍(qiang)(qiang)又(you)稱(cheng)天(tian)鉞,槍(qiang)(qiang)和(he)鉞都是古(gu)代的兵器(qi)。
梗(geng)河(he)、招搖(yao)、玄戈和(he)天槍諸(zhu)星(xing)官均代(dai)表古代(dai)兵器
在招搖(yao)的東(dong)(dong)面有七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)公(gong)七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)星,自西南至東(dong)(dong)北(bei),排列成一條長長的繩索。由于七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)公(gong)為一長列的星象,只有西邊的三星,即七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)公(gong)五(wu)(牧(mu)(mu)夫(fu)座(zuo)(zuo)ν星)、七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)公(gong)六(牧(mu)(mu)夫(fu)座(zuo)(zuo)μ星)和七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)公(gong)七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)(牧(mu)(mu)夫(fu)座(zuo)(zuo)δ星),落在牧(mu)(mu)夫(fu)座(zuo)(zuo),其余在武仙座(zuo)(zuo)。《晉(jin)書(shu)·天文志》說:“七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)公(gong)七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)星,在招搖(yao)東(dong)(dong),天之相也(ye),三公(gong)之象也(ye),主(zhu)七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)政。”這就是(shi)說,七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)公(gong)是(shi)七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)位天帝(di)的顧問(wen)謀臣;主(zhu)七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)政,是(shi)指日、月、五(wu)星,或者北(bei)斗七(qi)(qi)(qi)(qi)(qi)星。