白兔
宋朝 · 歐(ou)陽修
天(tian)冥冥,云蒙蒙,白兔搗藥姮娥宮。
玉關金(jin)鎖夜(ye)不(bu)閉,竄入滌山千萬重(zhong)。
滁(chu)泉清(qing)甘瀉大壑,滁(chu)草軟(ruan)翠搖輕風。
渴(ke)飲(yin)泉,困棲草,滁人遇之豐(feng)山道。
網羅百(bai)計偶(ou)得之(zhi),千(qian)里(li)持為(wei)翰林寶(bao)。
翰林酬(chou)酢(zuo)委金璧,珠箔花籠玉為食(shi)。
朝(chao)隨孔(kong)翠伴,暮綴(zhui)鸞皇翼(yi)。
主(zhu)人邀客醉(zui)籠下(xia),京洛風埃不(bu)沾席。
群詩名貌(mao)極豪縱,爾(er)兔有意(yi)果誰(shui)識。
天(tian)資(zi)潔白已為累,物性拘囚盡無益。
上(shang)林(lin)榮落幾(ji)時休,回首(shou)峰(feng)巒斷消息。
歐(ou)(ou)(ou)陽(yang)修(xiu)(1007─1072)字永叔,號醉翁,晚號六(liu)一(yi)(yi)居士(shi)(shi),吉水(shui)(今(jin)屬(shu)江西(xi)(xi))人(ren)。修(xiu)幼(you)年(nian)(nian)(nian)喪父(fu),家(jia)(jia)(jia)貧力學(xue)(xue)(xue)。天(tian)圣八(ba)年(nian)(nian)(nian)(1030)進(jin)士(shi)(shi)及第(di)(di),為(wei)西(xi)(xi)京(今(jin)河南洛陽(yang))留守(shou)推(tui)官。在(zai)(zai)西(xi)(xi)京三年(nian)(nian)(nian),與錢惟(wei)演、梅(mei)堯臣、蘇舜欽等(deng)詩(shi)(shi)酒唱和(he),遂以(yi)(yi)文(wen)(wen)(wen)(wen)章名天(tian)下。景祐(you)元(yuan)年(nian)(nian)(nian)(1034)召試學(xue)(xue)(xue)士(shi)(shi)院(yuan),授宣(xuan)德郎(lang)。三年(nian)(nian)(nian),以(yi)(yi)直言(yan)為(wei)范(fan)仲淹(yan)辯護,貶夷陵(今(jin)湖(hu)北(bei)(bei)宜昌(chang))縣令。慶歷(li)(li)中(zhong),以(yi)(yi)右正(zheng)言(yan)知制誥,參(can)與范(fan)仲淹(yan)、韓琦、富弼(bi)等(deng)推(tui)行的(de)(de)(de)「新(xin)政(zheng)(zheng)(zheng)」。「新(xin)政(zheng)(zheng)(zheng)」失敗(bai)后(hou),外(wai)任。至和(he)元(yuan)年(nian)(nian)(nian)(1054)丁母艱期滿,召還與宋(song)祁同修(xiu)《唐(tang)書(shu)》。累遷禮部侍郎(lang)、樞密副使、參(can)知政(zheng)(zheng)(zheng)事(shi)。熙(xi)寧四年(nian)(nian)(nian)(1071)六(liu)月,以(yi)(yi)太子(zi)少師致(zhi)仕(shi),居潁州(zhou)。次年(nian)(nian)(nian)卒(zu),年(nian)(nian)(nian)六(liu)十(shi)六(liu),謚文(wen)(wen)(wen)(wen)忠。《宋(song)史(shi)》有(you)(you)(you)(you)傳(chuan)。對宋(song)初以(yi)(yi)來靡麗的(de)(de)(de)文(wen)(wen)(wen)(wen)風(feng)提(ti)出批評(ping),主張文(wen)(wen)(wen)(wen)章應「明道」、「致(zhi)用(yong)」,并積極培養(yang)后(hou)進(jin),為(wei)北(bei)(bei)宋(song)文(wen)(wen)(wen)(wen)壇領袖。著作(zuo)宏富,有(you)(you)(you)(you)《新(xin)唐(tang)書(shu)》、《新(xin)五(wu)代(dai)史(shi)》等(deng)。其詩(shi)(shi)文(wen)(wen)(wen)(wen)雜著合(he)為(wei)《歐(ou)(ou)(ou)陽(yang)文(wen)(wen)(wen)(wen)忠公文(wen)(wen)(wen)(wen)集》一(yi)(yi)百(bai)五(wu)十(shi)三卷。在(zai)(zai)40多年(nian)(nian)(nian)的(de)(de)(de)仕(shi)宦生(sheng)涯中(zhong),屢(lv)遭貶謫(zhe)。慶歷(li)(li)三年(nian)(nian)(nian)(1043)參(can)與范(fan)仲淹(yan)「慶歷(li)(li)新(xin)政(zheng)(zheng)(zheng)」,五(wu)年(nian)(nian)(nian)被貶滁州(zhou)太守(shou)。以(yi)(yi)后(hou)擔(dan)任過朝(chao)廷和(he)地方的(de)(de)(de)許多重要官職,所謂「歷(li)(li)仕(shi)三朝(chao),備(bei)位(wei)二府(fu)」,是(shi)一(yi)(yi)位(wei)有(you)(you)(you)(you)作(zuo)為(wei)的(de)(de)(de)政(zheng)(zheng)(zheng)治(zhi)家(jia)(jia)(jia),每到一(yi)(yi)處(chu),多有(you)(you)(you)(you)政(zheng)(zheng)(zheng)績。在(zai)(zai)學(xue)(xue)(xue)術上(shang)(shang)取得(de)了(le)(le)多方面的(de)(de)(de)成(cheng)就。既是(shi)文(wen)(wen)(wen)(wen)學(xue)(xue)(xue)家(jia)(jia)(jia),又(you)是(shi)史(shi)學(xue)(xue)(xue)家(jia)(jia)(jia)、經學(xue)(xue)(xue)家(jia)(jia)(jia)、金石學(xue)(xue)(xue)家(jia)(jia)(jia),詩(shi)(shi)、詞(ci)(ci)、散(san)文(wen)(wen)(wen)(wen)均為(wei)一(yi)(yi)時(shi)之(zhi)冠。他(ta)領導北(bei)(bei)宋(song)詩(shi)(shi)文(wen)(wen)(wen)(wen)革新(xin)運動取得(de)了(le)(le)勝利(li)。又(you)喜(xi)獎掖(ye)后(hou)進(jin),在(zai)(zai)唐(tang)宋(song)八(ba)大(da)(da)(da)家(jia)(jia)(jia)中(zhong),除(chu)他(ta)之(zhi)外(wai)的(de)(de)(de)北(bei)(bei)宋(song)五(wu)家(jia)(jia)(jia),不(bu)是(shi)出自(zi)(zi)他(ta)的(de)(de)(de)門(men)下,就是(shi)受過他(ta)的(de)(de)(de)獎引(yin)扶掖(ye)。蘇軾父(fu)子(zi)及曾鞏、王安石皆出其門(men)下。一(yi)(yi)生(sheng)寫(xie)(xie)過500多篇散(san)文(wen)(wen)(wen)(wen),政(zheng)(zheng)(zheng)論(lun)(lun)(lun)、史(shi)論(lun)(lun)(lun)、記(ji)事(shi)、抒(shu)情各體(ti)兼備(bei),內容(rong)充實,文(wen)(wen)(wen)(wen)風(feng)流暢(chang)婉轉。《朋(peng)黨論(lun)(lun)(lun)》、《伶(ling)官傳(chuan)序》、《醉翁亭記(ji)》等(deng)為(wei)歷(li)(li)代(dai)傳(chuan)誦。詩(shi)(shi)歌(ge)風(feng)格多樣,有(you)(you)(you)(you)的(de)(de)(de)議論(lun)(lun)(lun)時(shi)事(shi),抨擊腐敗(bai)政(zheng)(zheng)(zheng)治(zhi),同情人(ren)民疾苦,有(you)(you)(you)(you)的(de)(de)(de)抒(shu)寫(xie)(xie)個人(ren)情懷(huai)和(he)山水(shui)景物;有(you)(you)(you)(you)的(de)(de)(de)寫(xie)(xie)得(de)沉郁頓挫,有(you)(you)(you)(you)的(de)(de)(de)寫(xie)(xie)得(de)清新(xin)秀(xiu)麗。《六(liu)一(yi)(yi)詩(shi)(shi)話》是(shi)中(zhong)國文(wen)(wen)(wen)(wen)學(xue)(xue)(xue)批評(ping)史(shi)上(shang)(shang)第(di)(di)一(yi)(yi)部詩(shi)(shi)話,開創了(le)(le)新(xin)的(de)(de)(de)論(lun)(lun)(lun)詩(shi)(shi)體(ti)裁。詞(ci)(ci)的(de)(de)(de)創作(zuo)從總的(de)(de)(de)方面看,對花間、南唐(tang)詞(ci)(ci)因襲的(de)(de)(de)成(cheng)分較多,但在(zai)(zai)思(si)想(xiang)內容(rong)和(he)藝術手法上(shang)(shang)也有(you)(you)(you)(you)一(yi)(yi)定的(de)(de)(de)發(fa)展。有(you)(you)(you)(you)詠史(shi)懷(huai)古的(de)(de)(de)詞(ci)(ci)篇,并用(yong)詞(ci)(ci)這(zhe)種形式和(he)朝(chao)廷大(da)(da)(da)臣、親朋(peng)故舊(jiu)唱和(he),表達對一(yi)(yi)些重大(da)(da)(da)問題的(de)(de)(de)看法。較少堆砌(qi)綺(qi)詞(ci)(ci)麗句的(de)(de)(de)無(wu)病呻吟(yin),抒(shu)情個性是(shi)志氣(qi)自(zi)(zi)若,放曠達觀。他(ta)善于發(fa)現(xian)大(da)(da)(da)自(zi)(zi)然的(de)(de)(de)美,并在(zai)(zai)詞(ci)(ci)中(zhong)再現(xian)這(zhe)種美,如《采桑子(zi)》、《漁家(jia)(jia)(jia)傲》諸闋,描繪西(xi)(xi)湖(hu)景物,寫(xie)(xie)得(de)清新(xin)灑脫。愛情詞(ci)(ci)有(you)(you)(you)(you)的(de)(de)(de)典雅含(han)蘊,有(you)(you)(you)(you)的(de)(de)(de)大(da)(da)(da)膽率真,并注重心(xin)理刻劃,增加(jia)了(le)(le)詞(ci)(ci)的(de)(de)(de)抒(shu)情深度。詞(ci)(ci)集有(you)(you)(you)(you)《六(liu)一(yi)(yi)詞(ci)(ci)》、《歐(ou)(ou)(ou)陽(yang)文(wen)(wen)(wen)(wen)忠公近體(ti)樂府(fu)》、《醉翁琴趣外(wai)編》。史(shi)學(xue)(xue)(xue)方面,除(chu)參(can)加(jia)修(xiu)撰《新(xin)唐(tang)書(shu)》外(wai),又(you)自(zi)(zi)著《新(xin)五(wu)代(dai)史(shi)》。