古(gu)城東(dong)(dong)西(xi)長(chang)1040米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)北(bei)(bei)寬680米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。在其南(nan)墻(qiang)東(dong)(dong)部還存有(you)東(dong)(dong)西(xi)長(chang)約340米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)北(bei)(bei)寬約200米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)的外(wai)墻(qiang)。城墻(qiang)殘(can)高(gao)0.5~1.3米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城東(dong)(dong)北(bei)(bei)角(jiao)有(you)一(yi)高(gao)大(da)(da)夯土堆,可能是角(jiao)樓(lou)遺址。城內到處都(dou)有(you)磚(zhuan)瓦和碎陶片,曾(ceng)出(chu)土有(you)瘦蓮(lian)花紋(wen)瓦當(dang),均屬北(bei)(bei)魏(wei)遺物(wu)。沃野(ye)古(gu)鎮(zhen)是北(bei)(bei)魏(wei)重鎮(zhen),為(wei)中(zhong)、東(dong)(dong)、西(xi)三城連(lian)城,呈“凸”字形。中(zhong)城長(chang)而大(da)(da),向南(nan)突出(chu),東(dong)(dong)西(xi)寬375米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)北(bei)(bei)長(chang)600米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi);東(dong)(dong)城東(dong)(dong)西(xi)寬334米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)北(bei)(bei)長(chang)571米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi);西(xi)城東(dong)(dong)西(xi)寬282米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),南(nan)北(bei)(bei)長(chang)571米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi)。城墻(qiang)早已坍塌成(cheng)土壟(long),現存壟(long)寬40米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),殘(can)高(gao)1-2米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),中(zhong)城向南(nan)開一(yi)門,門東(dong)(dong)、西(xi)兩側有(you)高(gao)大(da)(da)土堆,殘(can)高(gao)8米(mi)(mi)(mi)(mi)(mi),為(wei)古(gu)鎮(zhen)城的瞭(liao)望樓(lou)遺址。
沃野(ye)鎮(zhen)發生了對中國(guo)歷史進程發生過重要影響的北魏(wei)六鎮(zhen)起義(yi)。北魏(wei)末年各種(zhong)矛盾錯綜復(fu)雜尖銳。魏(wei)孝(xiao)明帝正光五年(公元524年),沃野(ye)鎮(zhen)民(min)破(po)六韓拔陵在沃野(ye)鎮(zhen)起義(yi)。義(yi)軍先(xian)破(po)沃野(ye)殺鎮(zhen)將(jiang),立號真(zhen)王元年,后又南(nan)下圍武川(chuan),攻懷朔。起以前后長達六年,人數曾達百萬,起義(yi)極盛時擁有燕、幽、定、瀛、滄七州之地。
沃(wo)野故城在廢夏州西,漢(han)縣,屬朔方郡,后漢(han)末(mo)(mo)廢。晉末(mo)(mo),赫(he)連(lian)勃勃復(fu)置(zhi)城邑于此,后魏平赫(he),置(zhi)沃(wo)野鎮。(《后魏紀》)
延興元年(nian),統萬、沃(wo)野(ye)二鎮敕勒(le)判,源賀討平之,正光四年(nian),沃(wo)野(ye)鎮民破六韓拔陵聚眾反(fan),殺魏將。孝昌初(chu),拔陵為柔然所破,乃棄(qi)沃(wo)野(ye),南(nan)徙渡河。(《魏志(zhi)》)
沃(wo)野縣(xian)屬偏城郡(jun),蓋(gai)于鎮城兼置(zhi)縣(xian)也,后周保定(ding)四年,楊忠約突厥伐(fa)齊,因(yin)引兵出沃(wo)野,尋引還,隋并(bing)縣(xian)入(ru)豐州,志(zhi)云:縣(xian)地沃(wo)衍,水土盡墨,功省數倍,七(qi)月成(cheng)熟,又有鹽官。后魏置(zhi)鎮于此,又于沃(wo)野縣(xian)鹽澤北之黑池西,置(zhi)涼城郡(jun),今故(gu)城猶在焉。胡氏曰:魏平赫(he)連(lian),置(zhi)統萬、沃(wo)野二(er)鎮,不在六鎮之列。(《唐(tang)志(zhi)》)
魏沃野鎮城(cheng)在天德軍北(bei)六(liu)十里。(《風土記》)
后(hou)(hou)魏(wei)改朔(shuo)方(fang)故(gu)城(cheng)(cheng)為(wei)(wei)沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen),距統萬八百里,似誤(wu)。案(an)后(hou)(hou)魏(wei)置(zhi)(zhi)六(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)于(yu)(yu)漠南(nan)(nan),除東(dong)懷(huai)荒(huang)一(yi)(yi)鎮(zhen)(zhen)不(bu)(bu)(bu)隸綏境(jing)外,其余(yu)五(wu)鎮(zhen)(zhen)皆在(zai)省(sheng)界陰山(shan)(shan)之(zhi)(zhi)北。據《魏(wei)書·太武(wu)(wu)帝紀(ji)》,神加二(er)年(nian)(nian),討東(dong)部高車凱(kai)旋,列(lie)(lie)置(zhi)(zhi)新民于(yu)(yu)漠南(nan)(nan),東(dong)至濡源,西(xi)暨五(wu)原陰山(shan)(shan),竟三(san)千里,此即后(hou)(hou)魏(wei)分(fen)置(zhi)(zhi)六(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)之(zhi)(zhi)嚆矢也(ye)。乃顧氏(shi)(shi)讀史(shi)《方(fang)輿紀(ji)要》敘六(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)之(zhi)(zhi)名,列(lie)(lie)御(yu)夷(yi)而(er)不(bu)(bu)(bu)列(lie)(lie)沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye),并謂(wei)沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)即漢(han)(han)朔(shuo)方(fang)郡屬(shu)沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)縣(xian)故(gu)地(di)。是(shi)說(shuo)也(ye),不(bu)(bu)(bu)特與《元(yuan)和(he)郡縣(xian)志(zhi)》顯(xian)相(xiang)違戾,即與《魏(wei)書》所敘沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)事(shi)跡亦格格不(bu)(bu)(bu)能相(xiang)入。如(ru)顧氏(shi)(shi)引《魏(wei)書》破六(liu)(liu)韓拔陵(ling)為(wei)(wei)柔然所破,乃棄沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye),南(nan)(nan)徙渡(du)河。假使(shi)沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)即漢(han)(han)沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)縣(xian)故(gu)地(di),則漢(han)(han)沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)縣(xian)本在(zai)河南(nan)(nan),又何須棄沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)鎮(zhen)(zhen)南(nan)(nan)渡(du)河耶,混漢(han)(han)縣(xian)與魏(wei)鎮(zhen)(zhen)而(er)一(yi)(yi)之(zhi)(zhi),此顧氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)一(yi)(yi)誤(wu)也(ye)。又考《魏(wei)書·孝(xiao)文帝紀(ji)》,太和(he)十八年(nian)(nian)詔賜六(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)及御(yu)夷(yi)城(cheng)(cheng)貧老人廩粟(su),鎮(zhen)(zhen)與城(cheng)(cheng)并舉,則城(cheng)(cheng)不(bu)(bu)(bu)在(zai)六(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)之(zhi)(zhi)內,顯(xian)然可見,乃列(lie)(lie)御(yu)夷(yi)城(cheng)(cheng)為(wei)(wei)鎮(zhen)(zhen)而(er)削沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye),此顧氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)二(er)誤(wu)也(ye)。后(hou)(hou)魏(wei)六(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)地(di)理,原不(bu)(bu)(bu)難(nan)辨,只以顧氏(shi)(shi)一(yi)(yi)誤(wu)再(zai)誤(wu),遂使(shi)后(hou)(hou)人聚訟(song)不(bu)(bu)(bu)已(yi)。茲為(wei)(wei)糾顧氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)誤(wu),重列(lie)(lie)六(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)之(zhi)(zhi)名:日(ri)(ri)沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)、日(ri)(ri)懷(huai)朔(shuo)、日(ri)(ri)武(wu)(wu)川、日(ri)(ri)撫(fu)冥(ming)、日(ri)(ri)柔元(yuan)、日(ri)(ri)懷(huai)荒(huang),此從西(xi)向東(dong)之(zhi)(zhi)次(ci)序也(ye)。魏(wei)孝(xiao)文帝北巡,先到懷(huai)朔(shuo)、次(ci)武(wu)(wu)州、次(ci)撫(fu)冥(ming)、次(ci)柔元(yuan),西(xi)不(bu)(bu)(bu)到沃(wo)(wo)(wo)野(ye)(ye)(ye)、東(dong)不(bu)(bu)(bu)到懷(huai)荒(huang),是(shi)亦六(liu)(liu)鎮(zhen)(zhen)序列(lie)(lie)之(zhi)(zhi)一(yi)(yi)證云。 (《綏遠(yuan)通志(zhi)稿(gao)·卷十二(er)中》)