來知(zhi)德(de)(1525一(yi)1604)，梁(liang)山縣(今(jin)重(zhong)慶市梁(liang)平區(qu))人(ren)，字(zi)矣(yi)鮮，號瞿(ju)塘。嘉(jia)靖三(san)十一(yi)年(1551)舉于鄉，萬歷三(san)十年(1602)經總督王象乾、巡撫郭子章推薦，特授翰(han)林(lin)侍(shi)詔，以老疾辭(ci)，詔以所授官致仕(shi)，有司月給(gei)米三(san)石終(zhong)其(qi)身，終(zhong)年八十歲。
其名、事(shi)在《明史》中有(you)記(ji)載，是繼孔子后，用象數結合(he)義理注釋《易經》取(qu)得巨大成就的惟(wei)獨(du)一人，故(gu)稱夫子。
其著作頗豐，著有(you)《釜(fu)山虬溪(xi)詩稿》、游記有(you)《華山》、《峨眉》等(deng)；理學有(you)《周(zhou)易集注(zhu)》、《大學古本章句》等(deng)；自省有(you)《謹言功夫條目》等(deng)；訓(xun)誡子孫的有(you)《家訓(xun)》等(deng)，尤以(yi)《周(zhou)易集注(zhu)》用功尤厚。
來知德與當代(dai)著名周易(yi)(yi)大師覺(jue)(jue)航居士(shi)（羅世發）的先祖交情深厚(hou)，據羅氏家譜記載及(ji)民間說法佐證(zheng)，來夫子(zi)曾在萬縣演易(yi)(yi)臺的山中(zhong)閉關研(yan)易(yi)(yi)數十年，終年極少下山，其(qi)生(sheng)活(huo)皆由(you)覺(jue)(jue)航居士(shi)先祖羅朝(chao)元供(gong)養，二人一(yi)起學(xue)易(yi)(yi)研(yan)易(yi)(yi)、相互切磋(cuo)。
周易集注
來知德，易學著(zhu)作今存(cun)《易經集注(zhu)》（本名《周易集注(zhu)》）十六卷(juan)。
《易(yi)經集注》側重取《系辭》“錯綜(zong)(zong)其數”以論象(xiang)(xiang)。自序曰“像(xiang)者(zhe)(zhe),乃(nai)事(shi)理之(zhi)(zhi)仿佛近似可(ke)以想(xiang)像(xiang)者(zhe)(zhe)也(ye),非真有(you)實理也(ye)”,“有(you)象(xiang)(xiang)則大小遠(yuan)近精(jing)粗(cu)、千(qian)蹊萬徑之(zhi)(zhi)理咸寓(yu)乎其中，方可(ke)彌綸(lun)天地,無(wu)象(xiang)(xiang)則所(suo)言者(zhe)(zhe),止一(yi)理而己,何以彌綸(lun)?故(gu)象(xiang)(xiang)猶(you)鏡也(ye),有(you)鏡則萬物畢照。若舍其鏡,是無(wu)鏡而索照矣。不知象(xiang)(xiang),《易(yi)》不可(ke)注也(ye)”,“注既成,乃(nai)僭(jian)于伏(fu)羲、文王(wang)圓(yuan)圖(tu)之(zhi)(zhi)前,新(xin)畫一(yi)圖(tu),以見圣人作易(yi)之(zhi)(zhi)原。又(you)(you)畫八(ba)(ba)(ba)卦(gua)變六十(shi)四卦(gua)圖(tu)，又(you)(you)畫八(ba)(ba)(ba)卦(gua)所(suo)屬(shu)相(xiang)錯圖(tu),又(you)(you)畫八(ba)(ba)(ba)卦(gua)六爻(yao)變自相(xiang)錯圖(tu),又(you)(you)畫八(ba)(ba)(ba)卦(gua)次(ci)序自相(xiang)綜(zong)(zong)圖(tu)，又(you)(you)畫八(ba)(ba)(ba)卦(gua)所(suo)屬(shu)自相(xiang)綜(zong)(zong)圖(tu)，又(you)(you)畫八(ba)(ba)(ba)卦(gua)所(suo)屬(shu)自相(xiang)綜(zong)(zong)文王(wang)序卦(gua)正綜(zong)(zong)圖(tu),又(you)(you)畫八(ba)(ba)(ba)卦(gua)四正四隅(yu)相(xiang)綜(zong)(zong)文王(wang)序卦(gua)雜綜(zong)(zong)圖(tu)。又(you)(you)發明八(ba)(ba)(ba)卦(gua)正位及(ji)上下(xia)經篇義(yi)(yi)并各(ge)字義(yi)(yi),又(you)(you)發明六十(shi)四卦(gua)啟蒙,又(you)(you)考定(ding)(ding)《系辭》上下(xia)傳,又(you)(you)補定(ding)(ding)《說卦(gua)》傳以廣八(ba)(ba)(ba)卦(gua)之(zhi)(zhi)象(xiang)(xiang),又(you)(you)改正集注分卷,又(you)(you)發明孔(kong)子十(shi)翼。其注先訓釋象(xiang)(xiang)義(yi)(yi)、字義(yi)(yi)及(ji)錯綜(zong)(zong)義(yi)(yi),后加一(yi)圈方訓釋本卦(gua)本爻(yao)真意”。此亦(yi)足見其著書之(zhi)(zhi)宗(zong)旨(zhi)。
"四(si)圣"是按世上萬物之(zhi)象(xiang)來定的(de)八(ba)卦(gua)，《易(yi)經》本(ben)以(yi)物象(xiang)出現，來夫(fu)子重點研究事物的(de)本(ben)質，以(yi)象(xiang)數為宗，強調理、氣、象(xiang)數相統一，專取《系辭(ci)》中錯綜其(qi)數以(yi)論易(yi)象(xiang)。以(yi)象(xiang)數闡(chan)釋義(yi)理，以(yi)義(yi)理印證象(xiang)數，縱橫推闡(chan)，按圖索驥，為學(xue)(xue)《易(yi)》者，洞(dong)開(kai)了門戶；為《易(yi)》林找回(hui)了孔(kong)子《易(yi)》原璧(bi)，使失去了一千(qian)多年的(de)象(xiang)數，又(you)回(hui)到(dao)了"四(si)圣"原處，故(gu)震驚《易(yi)》林，《周易(yi)集注》被稱為絕學(xue)(xue)。
“八卦圖”
來(lai)(lai)(lai)氏(shi)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)謂(wei)僭(jian)于前(qian)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)為(wei)《梁山來(lai)(lai)(lai)知德(de)(de)(de)(de)圓(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》(見下圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu))，謂(wei)“此(ci)(ci)圣人(ren)作《易(yi)(yi)》之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)原也(ye)。理氣(qi)象數(shu)陰(yin)陽老少往來(lai)(lai)(lai)進(jin)退常變(bian)(bian)(bian)吉(ji)兇(xiong)，皆尚乎其中(zhong)”、“蓋伏(fu)羲(xi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，《易(yi)(yi)》之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)對待(dai)；文王(wang)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，《易(yi)(yi)》之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)流行，德(de)(de)(de)(de)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),不立文字,以(yi)天(tian)地間理氣(qi)象數(shu),不過(guo)(guo)(guo)如此(ci)(ci),此(ci)(ci)則(ze)(ze)兼(jian)對待(dai)流行主宰之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)理而圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)也(ye),故圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)于伏(fu)羲(xi)、文王(wang)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)前(qian)”。實則(ze)(ze)此(ci)(ci)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)乃(nai)胡(hu)一(yi)(yi)桂《文王(wang)十(shi)二(er)(er)(er)月卦(gua)(gua)(gua)(gua)氣(qi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》和韓(han)邦奇“維天(tian)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)命”、“圣人(ren)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)心(xin)”二(er)(er)(er)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)的(de)進(jin)一(yi)(yi)步演化圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。與(yu)韓(han)邦奇二(er)(er)(er)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)比較,只不過(guo)(guo)(guo)是把中(zhong)間圓(yuan)(yuan)圈(quan)變(bian)(bian)(bian)小(xiao)(xiao)而己。此(ci)(ci)等無“魚眼”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)皆來(lai)(lai)(lai)源于十(shi)二(er)(er)(er)月卦(gua)(gua)(gua)(gua)圓(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《伏(fu)羲(xi)六(liu)(liu)十(shi)四(si)(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)圓(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》即本(ben)朱(zhu)熹之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)說(shuo)將《先天(tian)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》內方圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)“拿出放(fang)外”只余圓(yuan)(yuan)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)者(zhe)(zhe)，所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《伏(fu)羲(xi)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)方位之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》及《文王(wang)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)方位之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》即是朱(zhu)熹《周(zhou)易(yi)(yi)本(ben)義(yi)》卷首之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《孔子太極生兩儀四(si)(si)(si)象八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》則(ze)(ze)是《周(zhou)易(yi)(yi)本(ben)義(yi)》小(xiao)(xiao)橫圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)演變(bian)(bian)(bian)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《來(lai)(lai)(lai)知德(de)(de)(de)(de)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)六(liu)(liu)十(shi)四(si)(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》則(ze)(ze)是本(ben)《京氏(shi)易(yi)(yi)傳》八(ba)(ba)宮世系所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)出卦(gua)(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，而《來(lai)(lai)(lai)知德(de)(de)(de)(de)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)屬自相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》又是本(ben)《八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)六(liu)(liu)十(shi)四(si)(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)》所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)得(de)八(ba)(ba)宮世系之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)(gua)，謂(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)“自然相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo)”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《來(lai)(lai)(lai)知德(de)(de)(de)(de)六(liu)(liu)爻(yao)變(bian)(bian)(bian)自相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》為(wei)八(ba)(ba)純(chun)卦(gua)(gua)(gua)(gua)初爻(yao)變(bian)(bian)(bian)至上爻(yao)變(bian)(bian)(bian)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)得(de)卦(gua)(gua)(gua)(gua)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，謂(wei)“因(yin)(yin)乾(qian)坤相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo)，故六(liu)(liu)爻(yao)變(bian)(bian)(bian)亦(yi)相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo)”、“因(yin)(yin)兌艮相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo),故六(liu)(liu)爻(yao)變(bian)(bian)(bian)亦(yi)相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo)”、“因(yin)(yin)離(li)坎相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo),故六(liu)(liu)爻(yao)變(bian)(bian)(bian)亦(yi)相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo)”、“因(yin)(yin)震巽(xun)相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo),故六(liu)(liu)爻(yao)變(bian)(bian)(bian)亦(yi)相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo)”。所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《來(lai)(lai)(lai)知德(de)(de)(de)(de)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)次(ci)序自相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》即為(wei)取“相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)義(yi)將《周(zhou)易(yi)(yi)本(ben)義(yi)》大橫圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)六(liu)(liu)十(shi)四(si)(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)(gua)重新組合之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)，如上體(ti)(ti)本(ben)乾(qian)下體(ti)(ti)本(ben)乾(qian)一(yi)(yi)至坤八(ba)(ba)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)序所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)得(de)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua),與(yu)下體(ti)(ti)本(ben)乾(qian)上體(ti)(ti)本(ben)乾(qian)一(yi)(yi)至坤八(ba)(ba)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)序所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)得(de)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua),配為(wei)“相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)”，“四(si)(si)(si)正之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)(gua)”出四(si)(si)(si)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),“四(si)(si)(si)隅之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)(gua)”出四(si)(si)(si)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。此(ci)(ci)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)“相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)”者(zhe)(zhe)五(wu)十(shi)四(si)(si)(si)對,“相(xiang)(xiang)(xiang)錯(cuo)(cuo)(cuo)”者(zhe)(zhe)二(er)(er)(er)對(《大過(guo)(guo)(guo)》錯(cuo)(cuo)(cuo)《頤》、《中(zhong)孚》錯(cuo)(cuo)(cuo)《小(xiao)(xiao)過(guo)(guo)(guo)》。所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)謂(wei)“八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)次(ci)序自相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)名并不嚴密)。所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)列《來(lai)(lai)(lai)知德(de)(de)(de)(de)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)(gua)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)屬自相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》則(ze)(ze)又是八(ba)(ba)純(chun)卦(gua)(gua)(gua)(gua)一(yi)(yi)個爻(yao)變(bian)(bian)(bian)至五(wu)個爻(yao)變(bian)(bian)(bian)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)得(de)五(wu)卦(gua)(gua)(gua)(gua)配“相(xiang)(xiang)(xiang)綜(zong)(zong)(zong)”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),有(you)所(suo)(suo)(suo)(suo)(suo)謂(wei)“文王(wang)序卦(gua)(gua)(gua)(gua)雜綜(zong)(zong)(zong)”四(si)(si)(si)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。
《來(lai)知(zhi)德(de)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)四(si)(si)正綜(zong)四(si)(si)正臨尾(wei)二(er)(er)卦(gua)(gua)(gua)圖》則是(shi)以(yi)八(ba)(ba)純卦(gua)(gua)(gua)十(shi)六(liu)卦(gua)(gua)(gua)“相(xiang)(xiang)綜(zong)”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)圖，有所謂“文王(wang)序(xu)(xu)卦(gua)(gua)(gua)雜綜(zong)”二(er)(er)圖。來(lai)氏(shi)(shi)所列諸(zhu)多“錯(cuo)綜(zong)”圖,實不出(chu)(chu)孔頤達所說“六(liu)十(shi)四(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)二(er)(er)二(er)(er)相(xiang)(xiang)偶,非覆即變(bian)(bian)(bian)(bian)。覆者,表里視之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)遂成兩卦(gua)(gua)(gua),屯蒙(meng)、需訟、師比之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)類(lei)(lei)是(shi)也；變(bian)(bian)(bian)(bian)者,反復(fu)唯(wei)成一卦(gua)(gua)(gua),則變(bian)(bian)(bian)(bian)以(yi)對(dui)(dui)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi),乾(qian)(qian)坤(kun)、坎離、大過(guo)頤、中孚小過(guo)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)類(lei)(lei)是(shi)也”(見(jian)《周易(yi)正義·序(xu)(xu)卦(gua)(gua)(gua)》)范(fan)圍。來(lai)氏(shi)(shi)所謂之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)“綜(zong)”,即是(shi)《屯》與《蒙(meng)》類(lei)(lei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)“覆”,來(lai)氏(shi)(shi)所謂之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)“錯(cuo)”,即是(shi)《乾(qian)(qian)》與《坤(kun)》類(lei)(lei)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)“變(bian)(bian)(bian)(bian)以(yi)對(dui)(dui)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)”。準此(ci),來(lai)氏(shi)(shi)演變(bian)(bian)(bian)(bian)而(er)出(chu)(chu)《伏羲(xi)文王(wang)錯(cuo)綜(zong)圖》等諸(zhu)圖。此(ci)外(wai),還有《來(lai)知(zhi)德(de)八(ba)(ba)卦(gua)(gua)(gua)正位圖》及(ji)其(qi)“易(yi)學(xue)六(liu)十(shi)四(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)啟(qi)蒙(meng)”中準朱熹《易(yi)學(xue)啟(qi)蒙(meng)》“考變(bian)(bian)(bian)(bian)占”篇三十(shi)二(er)(er)圖演變(bian)(bian)(bian)(bian)而(er)來(lai)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)六(liu)十(shi)四(si)(si)卦(gua)(gua)(gua)“六(liu)爻變(bian)(bian)(bian)(bian)”之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)(bian)圖。
至清康熙甲寅(1674年)高雪君“重刻瞿唐來(lai)(lai)夫子易注(zhu)”時,于(yu)來(lai)(lai)知(zhi)(zhi)德(de)諸圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)后(hou)(hou)增(zeng)“來(lai)(lai)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)補(bu)遺”，列《太極圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》、《伏(fu)(fu)(fu)羲(xi)卦(gua)(gua)(gua)》、《伏(fu)(fu)(fu)羲(xi)八(ba)卦(gua)(gua)(gua)方位》、《陽(yang)直(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)消(xiao)息盈(ying)虛》、《陰直(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)消(xiao)息盈(ying)虛》、《天(tian)(tian)上月輪圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》、《文王八(ba)卦(gua)(gua)(gua)方位》、《一年氣象(xiang)》、《大混(hun)沌(dun)》、《天(tian)(tian)地形(xing)象(xiang)》、《帝王圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)大混(hun)沌(dun)》、《歷代文章(zhang)大混(hun)沌(dun)》、《以(yi)周家論小(xiao)混(hun)沌(dun)》、《一日混(hun)沌(dun)》、《歷代人才大混(hun)沌(dun)》、《天(tian)(tian)下混(hun)沌(dun)三(san)教(jiao)》等(deng)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。(皆(jie)為(wei)(wei)就十二月卦(gua)(gua)(gua)圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)衍(yan)出(chu)之(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu))。曰(yue)：“《易注(zhu)》成梓后(hou)(hou),始訪得先(xian)(xian)生日錄諸稿中(zhong)有(you)太極諸圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),明(ming)白精透(tou),晰理如列眉(mei)。不知(zhi)(zhi)當日先(xian)(xian)生自敘中(zhong)何以(yi)不及此?今為(wei)(wei)編(bian)入(ru),一以(yi)見作者精研之(zhi)深，一以(yi)見述者大成之(zhi)集。裨益(yi)后(hou)(hou)進,不厭其多。”(見今巴(ba)蜀書社一九八(ba)八(ba)年影印之(zhi)《易經(jing)來(lai)(lai)注(zhu)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)解》)高雪君所增(zeng)補(bu)諸圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu),以(yi)來(lai)(lai)知(zhi)(zhi)德(de)“注(zhu)既成,乃僭于(yu)伏(fu)(fu)(fu)羲(xi)文王圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)之(zhi)前,新畫一圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)”之(zhi)說考之(zhi),皆(jie)似(si)后(hou)(hou)人據《梁山來(lai)(lai)知(zhi)(zhi)德(de)圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)》衍(yan)出(chu)之(zhi)圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)。以(yi)其中(zhong)之(zhi)《伏(fu)(fu)(fu)羲(xi)卦(gua)(gua)(gua)》圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(見下圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu))即(ji)可明(ming)了此圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)原本自十二用卦(gua)(gua)(gua)圓圖(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)(tu)衍(yan)出(chu)。
從《梁山來知德圓圖(tu)(tu)》之(zhi)(zhi)由(you)來，有人(ren)謂似本(ben)章潢《圖(tu)(tu)書編》所列(lie)(lie)(lie)之(zhi)(zhi)“古(gu)太(tai)極(ji)圖(tu)(tu)”(有“眼”之(zhi)(zhi)“黑(hei)白魚”互繞之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu))演變(bian)而來,其(qi)實則(ze)不(bu)然。章潢所謂之(zhi)(zhi)“古(gu)太(tai)極(ji)圖(tu)(tu)”即為(wei)趙撝謙列(lie)(lie)(lie)于(yu)《六書本(ben)義》卷首之(zhi)(zhi)《天(tian)地(di)自(zi)然河圖(tu)(tu)》,亦即如高雪(xue)君于(yu)《易經來注圖(tu)(tu)解》卷末“周易采圖(tu)(tu)”所列(lie)(lie)(lie)《心易發微伏(fu)羲(xi)(xi)太(tai)極(ji)之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)》(見下(xia)圖(tu)(tu)),將是圖(tu)(tu)中間(jian)挖空之(zhi)(zhi)后并不(bu)得(de)(de)《梁山來知德圓圖(tu)(tu)》(`黑(hei)白相繞方(fang)向(xiang)相反)。高雪(xue)君所列(lie)(lie)(lie)之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)乃本(ben)楊(yang)甲(jia)(jia)《伏(fu)羲(xi)(xi)八卦圖(tu)(tu)》演變(bian)而來,就其(qi)所列(lie)(lie)(lie)《先天(tian)畫卦圖(tu)(tu)》(見下(xia)圖(tu)(tu))正(zheng)推(tui)之(zhi)(zhi)即得(de)(de)《心易發微伏(fu)羲(xi)(xi)太(tai)極(ji)之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)，反推(tui)之(zhi)(zhi)則(ze)得(de)(de)楊(yang)甲(jia)(jia)《伏(fu)羲(xi)(xi)八卦圖(tu)(tu)》。以(yi)(yi)其(qi)所畫弧(hu)線曲度分毫不(bu)差(cha)分析之(zhi)(zhi),則(ze)高雪(xue)君似已明白此圖(tu)(tu)乃本(ben)楊(yang)甲(jia)(jia)《伏(fu)羲(xi)(xi)八卦圖(tu)(tu)》推(tui)來。否則(ze)以(yi)(yi)趙撝嫌所列(lie)(lie)(lie)原(yuan)圖(tu)(tu)之(zhi)(zhi)弧(hu)線曲度,絕對不(bu)能得(de)(de)到高雪(xue)君所列(lie)(lie)(lie)之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)形(此圖(tu)(tu)三環半徑之(zhi)(zhi)間(jian)成比(bi)例關系(xi))。
來知德自謂“《易(yi)(yi)》自孔子沒,而(er)亡至今日矣”、“四圣(sheng)之(zhi)易(yi)(yi),不在四圣(sheng),而(er)在我(wo)(wo)矣”、“德因四圣(sheng)人之(zhi)《易(yi)(yi)》千載長夜,乃將纂修性(xing)理大全去取于其(qi)間,更附以數(shu)年所悟之(zhi)象(xiang)數(shu),以成明時一(yi)代之(zhi)書”、“一(yi)部易(yi)(yi)經(jing),不在四圣(sheng),而(er)在我(wo)(wo)矣”,可(ke)見其(qi)自詡(xu)亦(yi)(yi)過高(gao)。又其(qi)自謂依十二月(yue)卦圓(yuan)圖(tu)(tu)衍得(de)之(zhi)圖(tu)(tu)為“此則兼對待流(liu)行(xing)主(zhu)宰之(zhi)理而(er)圖(tu)(tu)之(zhi)也，故圖(tu)(tu)干伏羲、文王之(zhi)前”,亦(yi)(yi)是有些(xie)不甚自量。
來(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)所謂“其(qi)(qi)(qi)注(zhu)先訓釋象義(yi)、字義(yi)及錯綜(zong)義(yi)”,則(ze)有涉(she)于(yu)反(fan)(fan)對(dui)(dui)卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)說(shuo)。所述卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)以(yi)“卦(gua)(gua)綜(zong)”釋卦(gua)(gua)名及《彖(tuan)》辭(ci)凡二(er)十九例。與俞琰(yan)《周易集說(shuo)》比較,除(chu)俞氏(shi)(shi)所釋十九例之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)外,來(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)又(you)(you)多出《訟》反(fan)(fan)《需》、《同(tong)人》反(fan)(fan)《大有》、《大有》反(fan)(fan)《同(tong)入》、《賁》反(fan)(fan)《噬嗑》、《解》反(fan)(fan)《蹇》、《益》反(fan)(fan)《損》、《困》反(fan)(fan)《井(jing)》、《豐》反(fan)(fan)《旅(lv)》、《渙》反(fan)(fan)《節》、《履》反(fan)(fan)《小畜(chu)》七例。其(qi)(qi)(qi)實(shi)(shi)來(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)說(shuo)乃本俞談而來(lai)(lai)(lai),只不(bu)(bu)過以(yi)反(fan)(fan)對(dui)(dui)卦(gua)(gua)為“綜(zong)卦(gua)(gua)”而已。其(qi)(qi)(qi)后清(qing)儒(ru)(ru)江(jiang)永將(jiang)來(lai)(lai)(lai)知德(de)(de)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)厘定(ding)為二(er)十二(er)卦(gua)(gua)，刪(shan)其(qi)(qi)(qi)不(bu)(bu)易曉處有七。至(zhi)焦循于(yu)《易圖略》“論(lun)卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)”,則(ze)謂“凡傳(chuan)(chuan)稱外內剛柔(rou)往(wang)來(lai)(lai)(lai)上(shang)(shang)下,皆指旁通(tong),以(yi)為卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian),非(fei)也,以(yi)為反(fan)(fan)對(dui)(dui),亦(yi)非(fei)也”、“說(shuo)《易》者,沾(zhan)沾(zhan)于(yu)卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)反(fan)(fan)對(dui)(dui)者,何(he)也?以(yi)《象》傳(chuan)(chuan)有往(wang)來(lai)(lai)(lai)上(shang)(shang)下進退之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)文也。荀、虞以(yi)來(lai)(lai)(lai),大抵皆據以(yi)為說(shuo),傳(chuan)(chuan)文不(bu)(bu)可強通(tong),故(gu)不(bu)(bu)能(neng)畫(hua)一(yi)耳”,把一(yi)切以(yi)反(fan)(fan)對(dui)(dui)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)義(yi)釋《彖(tuan)》傳(chuan)(chuan)卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)者都否定(ding)了。江(jiang)永于(yu)《河洛精蘊(yun)》曰:“屯、蒙倒轉似翻車(che),不(bu)(bu)止上(shang)(shang)下,安得謂之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)綜(zong)?其(qi)(qi)(qi)易卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)為卦(gua)(gua)綜(zong),自(zi)(zi)是(shi)來(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)謬”。來(lai)(lai)(lai)知德(de)(de)自(zi)(zi)謂“綜(zong)字之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)義(yi),即織布(bu)帛之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)綜(zong),或(huo)上(shang)(shang)或(huo)下,顛之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)倒之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)者也”，又(you)(you)謂“綜(zong)者,高(gao)低織綜(zong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)名”,然(ran)織布(bu)帛亦(yi)止高(gao)低,僅(jin)有上(shang)(shang)下之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)動,來(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)以(yi)卦(gua)(gua)綜(zong)釋《彖(tuan)》辭(ci),卻不(bu)(bu)是(shi)上(shang)(shang)下進退之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)動,僅(jin)是(shi)上(shang)(shang)下卦(gua)(gua)“翻車(che)”而己(ji),難怪江(jiang)永要稱其(qi)(qi)(qi)謬了。來(lai)(lai)(lai)氏(shi)(shi)自(zi)(zi)謂其(qi)(qi)(qi)卦(gua)(gua)綜(zong)說(shuo)為自(zi)(zi)得,而俞琰(yan)義(yi)又(you)(you)謂其(qi)(qi)(qi)反(fan)(fan)對(dui)(dui)卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)說(shuo),是(shi)“自(zi)(zi)秦漢之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)后唐宋以(yi)來(lai)(lai)(lai),諸儒(ru)(ru)議(yi)論(lun),絕(jue)無(wu)一(yi)語及此”,此皆自(zi)(zi)詡太甚。其(qi)(qi)(qi)實(shi)(shi),以(yi)反(fan)(fan)對(dui)(dui)卦(gua)(gua)變(bian)(bian)(bian)說(shuo)釋《彖(tuan)》辭(ci)者,已先見于(yu)朱震《漢上(shang)(shang)易傳(chuan)(chuan)》。
當(dang)(dang)時蜀中(zhong)(zhong)之(zhi)(zhi)人(ren),一(yi)般(ban)以來知(zhi)德“圓圖(tu)(tu)”和諸多“錯綜”圖(tu)(tu),為(wei)(wei)出于來氏(shi)之(zhi)(zhi)發明。究(jiu)其(qi)(qi)本,則前(qian)人(ren)已(yi)有類(lei)似之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)和相關議論。特(te)別是其(qi)(qi)以“卦(gua)綜”說(shuo)釋《彖》辭之(zhi)(zhi)舉,亦不是來氏(shi)開其(qi)(qi)端,來氏(shi)只不過以“反對”為(wei)(wei)“卦(gua)綜’’而(er)已(yi)。此(ci)即是說(shuo),來氏(shi)《周易集注》所(suo)論“象數(shu)”之(zhi)(zhi)精(jing)華部分(fen),客觀(guan)上看大都(dou)不是其(qi)(qi)本人(ren)之(zhi)(zhi)發明。然(ran)而(er),來知(zhi)德居于窮鄉僻壤閱二十九年方成此(ci)書(shu),亦當(dang)(dang)有其(qi)(qi)自晤而(er)得之(zhi)(zhi)成分(fen)。易道廣(guang)大,可謂“一(yi)致而(er)百慮”、“同(tong)歸(gui)而(er)殊途”。也正因其(qi)(qi)易學著作中(zhong)(zhong)以象數(shu)為(wei)(wei)本,多衍出易圖(tu)(tu)、多言及卦(gua)變,我們方將其(qi)(qi)書(shu)列(lie)為(wei)(wei)易圖(tu)(tu)學要著，從中(zhong)(zhong)可見明代中(zhong)(zhong)后期易圖(tu)(tu)學的(de)發展和演變情況。
明來(lai)知德(de)易(yi)學圖(tu)(tu)(tu)式。其圖(tu)(tu)(tu)白(bai)(bai)者(zhe)(zhe)為(wei)陽(yang)儀，黑(hei)者(zhe)(zhe)為(wei)陰(yin)(yin)儀。黑(hei)白(bai)(bai)二路(lu)，表陽(yang)極(ji)生陰(yin)(yin)，陰(yin)(yin)極(ji)生陽(yang)。說(shuo)明氣(qi)(qi)機生生不(bu)息、循環不(bu)絕之(zhi)(zhi)理(li)。“非中(zhong)間一(yi)圈(quan)，乃(nai)太極(ji)之(zhi)(zhi)本(ben)體。”中(zhong)空以圓，用(yong)來(lai)象(xiang)(xiang)(xiang)征太極(ji)，共陰(yin)(yin)陽(yang)淵由自(zi)微而顯，則顯而著，均與自(zi)然消息而合。來(lai)氏(shi)作(zuo)《美圓歌(ge)》：“我有一(yi)丸，黑(hei)白(bai)(bai)相(xiang)合，雖是(shi)(shi)兩(liang)分，還是(shi)(shi)一(yi)個。大之(zhi)(zhi)莫(mo)載(zai)，小之(zhi)(zhi)莫(mo)破。無始(shi)無終，無右無左。”其源出于古太極(ji)圖(tu)(tu)(tu)。清杭辛齋《易(yi)楔》：“此(ci)本(ben)瞿(ju)塘(tang)氏(shi)之(zhi)(zhi)圖(tu)(tu)(tu)，亦從(cong)古太極(ji)圖(tu)(tu)(tu)研索而出者(zhe)(zhe)也。”圖(tu)(tu)(tu)中(zhong)以居中(zhong)的黑(hei)白(bai)(bai)二條線代表原古太極(ji)圖(tu)(tu)(tu)中(zhong)的兩(liang)點。來(lai)氏(shi)認為(wei)：“此(ci)圖(tu)(tu)(tu)為(wei)圣人作(zuo)易(yi)之(zhi)(zhi)原。理(li)氣(qi)(qi)象(xiang)(xiang)(xiang)數，陰(yin)(yin)陽(yang)老(lao)少，往來(lai)進(jin)退，常(chang)變吉兇，皆寓于其中(zhong)”。體現伏羲六十(shi)四卦(gua)陰(yin)(yin)陽(yang)消長之(zhi)(zhi)理(li)，反映伏羲八卦(gua)、文王(wang)八卦(gua)方位(wei)，及(ji)一(yi)年氣(qi)(qi)象(xiang)(xiang)(xiang)、一(yi)日氣(qi)(qi)象(xiang)(xiang)(xiang)、天地形(xing)象(xiang)(xiang)(xiang)、帝王(wang)文章、人材等混沌狀態．
明(ming)(ming)來知(zhi)德以(yi)其太(tai)(tai)(tai)(tai)極(ji)(ji)圖(tu)(tu)解(jie)釋(shi)伏(fu)羲八(ba)(ba)卦(gua)方位的圖(tu)(tu)式(shi)。其圖(tu)(tu)中(zhong)(zhong)空，以(yi)圓象(xiang)(xiang)征太(tai)(tai)(tai)(tai)極(ji)(ji)，白(bai)線居(ju)于黑(hei)中(zhong)(zhong)，黑(hei)線居(ju)于白(bai)中(zhong)(zhong)，說(shuo)明(ming)(ming)陰(yin)(yin)(yin)中(zhong)(zhong)有陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)，陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)中(zhong)(zhong)有陰(yin)(yin)(yin)。黑(hei)中(zhong)(zhong)分太(tai)(tai)(tai)(tai)陰(yin)(yin)(yin)、少(shao)陰(yin)(yin)(yin)，白(bai)中(zhong)(zhong)分太(tai)(tai)(tai)(tai)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)、少(shao)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)，說(shuo)明(ming)(ming)太(tai)(tai)(tai)(tai)極(ji)(ji)生兩(liang)儀、兩(liang)儀生四(si)象(xiang)(xiang)、四(si)象(xiang)(xiang)生八(ba)(ba)卦(gua)之(zhi)(zhi)精義。來氏認為(wei)(wei)：“伏(fu)羲只(zhi)在一(yi)(yi)(yi)(yi)奇一(yi)(yi)(yi)(yi)偶(ou)上(shang)(shang)(shang)，生出六(liu)十四(si)卦(gua)，又(you)生出后(hou)圣許多爻象(xiang)(xiang)。如一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)上(shang)(shang)(shang)加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)太(tai)(tai)(tai)(tai)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)，陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)自(zi)(zi)然老之(zhi)(zhi)象(xiang)(xiang)；加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)少(shao)陰(yin)(yin)(yin)，陰(yin)(yin)(yin)自(zi)(zi)然少(shao)之(zhi)(zhi)象(xiang)(xiang)；一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)上(shang)(shang)(shang)加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)少(shao)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)，陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)自(zi)(zi)然少(shao)之(zhi)(zhi)象(xiang)(xiang)；加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)太(tai)(tai)(tai)(tai)陰(yin)(yin)(yin)，陰(yin)(yin)(yin)自(zi)(zi)然老之(zhi)(zhi)象(xiang)(xiang)。太(tai)(tai)(tai)(tai)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)上(shang)(shang)(shang)加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)乾，加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)兌(dui)；少(shao)陰(yin)(yin)(yin)上(shang)(shang)(shang)加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)離(li)，加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)震；少(shao)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)上(shang)(shang)(shang)加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)巽，加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)坎；太(tai)(tai)(tai)(tai)陰(yin)(yin)(yin)上(shang)(shang)(shang)加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)為(wei)(wei)艮，加(jia)(jia)(jia)(jia)一(yi)(yi)(yi)(yi)陰(yin)(yin)(yin)為(wei)(wei)坤。皆陰(yin)(yin)(yin)陽(yang)(yang)(yang)(yang)(yang)自(zi)(zi)然生八(ba)(ba)之(zhi)(zhi)卦(gua)。”（《易(yi)經(jing)來注(zhu)圖(tu)(tu)解(jie)》）說(shuo)明(ming)(ming)伏(fu)羲八(ba)(ba)卦(gua)體現太(tai)(tai)(tai)(tai)極(ji)(ji)自(zi)(zi)然之(zhi)(zhi)妙。
來氏圖解
明(ming)來知(zhi)德以其太極圖解釋(shi)文王(wang)(wang)八卦(gua)(gua)方(fang)(fang)位(wei)的(de)圖式。以白路(lu)為坎卦(gua)(gua)，黑路(lu)為離卦(gua)(gua)，說(shuo)(shuo)(shuo)明(ming)陰(yin)中有陽(yang)(yang)、陽(yang)(yang)中有陰(yin)之(zhi)(zhi)理。認為諸儒依據(ju)邵雍(yong)解釋(shi)文王(wang)(wang)八位(wei)，通(tong)說(shuo)(shuo)(shuo)穿(chuan)鑿，解之(zhi)(zhi)反晦(hui)。“殊不知(zhi)文王(wang)(wang)之(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)，孔子已(yi)解明(ming)矣(yi)。‘帝出乎震’一節(jie)是也(ye)。”“蓋(gai)文王(wang)(wang)以伏羲之(zhi)(zhi)卦(gua)(gua)，恐(kong)人難曉，難以致用，故就一年(nian)春(chun)夏(xia)秋(qiu)冬方(fang)(fang)位(wei)、卦(gua)(gua)所屬木火(huo)土金水(shui)相(xiang)生之(zhi)(zhi)序，一陽(yang)(yang)復，自復而臨，而泰，而大壯，而夬，陽(yang)(yang)以漸而長，至乾為純陽(yang)(yang)；黑路(lu)，為一陰(yin)姤，自姤而遯，而否，而觀，而剝，陰(yin)以漸而長，至坤(kun)為純陰(yin)。說(shuo)(shuo)(shuo)明(ming)其太極圖完全體(ti)現伏羲六十四卦(gua)(gua)而列(lie)之(zhi)(zhi)。”（《易經來注圖解》）說(shuo)(shuo)(shuo)明(ming)文王(wang)(wang)八卦(gua)(gua)體(ti)現四時、五行之(zhi)(zhi)理，而與(yu)其太極圖合。
明(ming)來知德(de)以(yi)(yi)其太極圖(tu)解釋一(yi)(yi)年(nian)、一(yi)(yi)日(ri)(ri)之象(xiang)的圖(tu)式。一(yi)(yi)年(nian)氣(qi)象(xiang)圖(tu)將(jiang)二十(shi)四節(jie)氣(qi)配以(yi)(yi)太極圖(tu)，說明(ming)一(yi)(yi)年(nian)之氣(qi)象(xiang)。來氏認為“萬(wan)古之人(ren)事(shi)(shi)，一(yi)(yi)年(nian)之氣(qi)象(xiang)也(ye)。春(chun)作夏長秋(qiu)收(shou)冬(dong)藏(zang)，一(yi)(yi)年(nian)不過如(ru)此(ci)。自(zi)盤(pan)古至堯(yao)舜，風(feng)俗人(ren)事(shi)(shi)，以(yi)(yi)漸而長，蓋春(chun)作夏長也(ye)。自(zi)堯(yao)舜以(yi)(yi)后，風(feng)俗人(ren)事(shi)(shi)，以(yi)(yi)漸而消，蓋秋(qiu)收(shou)冬(dong)藏(zang)也(ye)。”一(yi)(yi)日(ri)(ri)氣(qi)象(xiang)圖(tu)將(jiang)十(shi)二辰配以(yi)(yi)太極圖(tu)，說明(ming)一(yi)(yi)日(ri)(ri)之氣(qi)象(xiang)。來氏認為：“萬(wan)古之始終者，一(yi)(yi)日(ri)(ri)之氣(qi)象(xiang)也(ye)，一(yi)(yi)日(ri)(ri)有(you)晝有(you)夜有(you)明(ming)有(you)暗，萬(wan)古天地(di)，即如(ru)晝夜。”
來知德太極圖從晝夜交替與(yu)四季更迭模式，讓我們了解了宇(yu)宙陰(yin)陽消長與(yu)陰(yin)陽循環的規律。
明來(lai)知德以其(qi)(qi)太極圖(tu)(tu)解釋(shi)河(he)(he)圖(tu)(tu)的圖(tu)(tu)式(shi)。《易經來(lai)注(zhu)圖(tu)(tu)解》認為：“河(he)(he)圖(tu)(tu)雖(sui)曰一(yi)六在(zai)(zai)(zai)下(xia)，二七在(zai)(zai)(zai)上，其(qi)(qi)實皆(jie)陽(yang)(yang)上而陰(yin)(yin)下(xia)；雖(sui)曰三八(ba)在(zai)(zai)(zai)左，四九在(zai)(zai)(zai)右，其(qi)(qi)實皆(jie)陰(yin)(yin)左而陽(yang)(yang)右；雖(sui)曰以五(wu)生數統五(wu)成數，其(qi)(qi)實皆(jie)生數在(zai)(zai)(zai)內，而成數在(zai)(zai)(zai)外(wai)；雖(sui)陰(yin)(yin)陽(yang)(yang)皆(jie)自內達(da)外(wai)，其(qi)(qi)實陽(yang)(yang)奇一(yi)、三、七、九，陰(yin)(yin)偶二、四、六、八(ba)，皆(jie)自微而漸(jian)盛。不(bu)可(ke)分裂將其(qi)(qi)幾點置(zhi)某處(chu)。陰(yin)(yin)陽(yang)(yang)左右雖(sui)旋轉而無定在(zai)(zai)(zai)。陰(yin)(yin)陽(yang)(yang)合于中(zhong)心，而上本天地之中(zhong)氣，故(gu)不(bu)可(ke)拘執河(he)(he)圖(tu)(tu)虛中(zhong)五(wu)十無位(wei)之說。”河(he)(he)圖(tu)(tu)陰(yin)(yin)陽(yang)(yang)數排列(lie)符(fu)合太極之理。
