人的生殖隔離 生殖隔離是什么意思
生殖隔離 reproductive isolation
與地(di)(di)(di)(di)(di)理隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li)對立的(de)(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)(yi)種(zhong)隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li),大致(zhi)相當于從前所說的(de)(de)(de)(de)生理隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li)。地(di)(di)(di)(di)(di)理隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li)由外因引起,而生殖(zhi)(zhi)隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li)一(yi)(yi)(yi)(yi)般是(shi)在具有遺傳(chuan)差異(內(nei)因)的(de)(de)(de)(de)基礎(chu)上才(cai)有可(ke)能(遺傳(chuan)隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li))。同(tong)一(yi)(yi)(yi)(yi)地(di)(di)(di)(di)(di)點(dian)的(de)(de)(de)(de)種(zhong)、亞(ya)種(zhong)的(de)(de)(de)(de)隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li)完全是(shi)生殖(zhi)(zhi)隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li),但(dan)不(bu)同(tong)地(di)(di)(di)(di)(di)點(dian)的(de)(de)(de)(de)種(zhong)、亞(ya)種(zhong)在許多情況(kuang)下(xia),似乎(hu)也(ye)會很快發生這種(zhong)作用(yong)。關于生殖(zhi)(zhi)隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li),許多人進行過討論。斯特賓(bin)斯(G.L.Stebbins,1966)作了如下(xia)的(de)(de)(de)(de)分(fen)類:(1)合(he)子(zi)形成前的(de)(de)(de)(de)機制。(i)生態隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li):雖(sui)在同(tong)一(yi)(yi)(yi)(yi)地(di)(di)(di)(di)(di)域,但(dan)生態地(di)(di)(di)(di)(di)位不(bu)同(tong)。(ii)季節隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li):開花期有分(fen)離(li)(li)。(iii)行為(wei)性隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li)(ethological isola-tion):雌雄的(de)(de)(de)(de)性習(xi)性不(bu)同(tong)。(iv)機械隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li):基于生殖(zhi)(zhi)器(qi)官(guan)構造的(de)(de)(de)(de)差異。(v)配(pei)子(zi)不(bu)親和現象(gameteincompatibility):一(yi)(yi)(yi)(yi)方的(de)(de)(de)(de)配(pei)子(zi)體在另(ling)一(yi)(yi)(yi)(yi)方的(de)(de)(de)(de)生殖(zhi)(zhi)器(qi)官(guan)內(nei)死亡。(2)合(he)于形成后的(de)(de)(de)(de)機制。(i)雜種(zhong)死滅或(huo)(huo)弱勢(hybrid inviability,hybrid weakness)。(ii)雜種(zhong)不(bu)育。(iii)雜種(zhong)衰敗(bai)(hybrid break-down):F2以(yi)后死滅或(huo)(huo)弱勢。在自(zi)然(ran)界中這些因子(zi)是(shi)重復地(di)(di)(di)(di)(di)起著隔(ge)(ge)(ge)(ge)(ge)離(li)(li)作用(yong)的(de)(de)(de)(de)。
生殖隔離地理隔離[1]
因生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)方面(mian)的(de)(de)(de)(de)(de)原(yuan)因使親緣(yuan)關系相近(jin)的(de)(de)(de)(de)(de)類(lei)群(qun)(qun)間(jian)不(bu)(bu)雜(za)交(jiao)(jiao)(jiao),或雜(za)交(jiao)(jiao)(jiao)不(bu)(bu)育,或雜(za)交(jiao)(jiao)(jiao)后產生(sheng)(sheng)(sheng)不(bu)(bu)育性(xing)后代(dai)的(de)(de)(de)(de)(de)現象。實質(zhi)是(shi)不(bu)(bu)同種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)群(qun)(qun)內(nei)的(de)(de)(de)(de)(de)個(ge)(ge)體(ti)(ti),因受(shou)不(bu)(bu)同基因型控制而有不(bu)(bu)同的(de)(de)(de)(de)(de)生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)行為(wei)(wei)及相關生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)率,故種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)群(qun)(qun)間(jian)的(de)(de)(de)(de)(de)基因流動(dong)(dong)(dong)受(shou)到(dao)限制或被(bei)阻止。根據(ju)影響基因流動(dong)(dong)(dong)的(de)(de)(de)(de)(de)障礙(ai)不(bu)(bu)同分(fen)為(wei)(wei):①外在(zai)生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)隔(ge)(ge)離(li)(li)。基因流動(dong)(dong)(dong)的(de)(de)(de)(de)(de)障礙(ai)是(shi)個(ge)(ge)體(ti)(ti)受(shou)精前外在(zai)的(de)(de)(de)(de)(de)影響,包括機械隔(ge)(ge)離(li)(li)、行為(wei)(wei)隔(ge)(ge)離(li)(li)、季(ji)節隔(ge)(ge)離(li)(li)和配子隔(ge)(ge)離(li)(li)。如(ru)菊科(ke)萵苣屬(shu)(Latuca)的(de)(de)(de)(de)(de)L. canadensis和L. gra- minifolia,分(fen)布(bu)于美(mei)國東南部(bu)(bu),人(ren)工(gong)雜(za)交(jiao)(jiao)(jiao)可(ke)育,但在(zai)自然界中(zhong),前者(zhe)夏季(ji)開花(hua)而后者(zhe)春季(ji)開花(hua),得以保持(chi)兩個(ge)(ge)個(ge)(ge)別(bie)的(de)(de)(de)(de)(de)形態各異的(de)(de)(de)(de)(de)生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)隔(ge)(ge)離(li)(li)種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong);②內(nei)在(zai)生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)隔(ge)(ge)離(li)(li)。基因流動(dong)(dong)(dong)受(shou)到(dao)個(ge)(ge)體(ti)(ti)內(nei)部(bu)(bu)的(de)(de)(de)(de)(de)影響。由不(bu)(bu)同群(qun)(qun)體(ti)(ti)的(de)(de)(de)(de)(de)配子體(ti)(ti)、配子、染色(se)體(ti)(ti)或基因間(jian)不(bu)(bu)能(neng)相互作用所致,包括不(bu)(bu)親和性(xing)、雜(za)種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)不(bu)(bu)存活、雜(za)種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)不(bu)(bu)孕、雜(za)種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)破落(luo)等4種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)隔(ge)(ge)離(li)(li)。如(ru)馬(Equus caballus)和驢(E. asinus)雜(za)交(jiao)(jiao)(jiao),不(bu)(bu)能(neng)產可(ke)育的(de)(de)(de)(de)(de)雜(za)種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)后代(dai)。地(di)理(li)(li)隔(ge)(ge)離(li)(li)和生(sheng)(sheng)(sheng)態隔(ge)(ge)離(li)(li)都含有生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)隔(ge)(ge)離(li)(li)的(de)(de)(de)(de)(de)意義。生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)隔(ge)(ge)離(li)(li)是(shi)隔(ge)(ge)離(li)(li)的(de)(de)(de)(de)(de)重(zhong)要(yao)內(nei)容,是(shi)物種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)演化的(de)(de)(de)(de)(de)一個(ge)(ge)因素(su)和物種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)形成的(de)(de)(de)(de)(de)必(bi)要(yao)條(tiao)件。在(zai)成種(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)(zhong)過(guo)程中(zhong),一般先(xian)有地(di)理(li)(li)隔(ge)(ge)離(li)(li),后有生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)隔(ge)(ge)離(li)(li)。
分析
現代進化論認為,物種形成(cheng)大致要經(jing)過3個階段:1)由(you)于(yu)基(ji)因突變、染色體(ti)變異(yi)(yi)和(he)(he)基(ji)因重組,使種群中產生(sheng)可(ke)(ke)遺傳的(de)變異(yi)(yi);2)自然選(xuan)擇等因素作用于(yu)可(ke)(ke)遺傳的(de)變異(yi)(yi),使種群的(de)遺傳結構(基(ji)因型頻(pin)(pin)率和(he)(he)基(ji)因頻(pin)(pin)率)發生(sheng)了(le)適應性(xing)(xing)的(de)改變;3)不同種群由(you)于(yu)地理隔(ge)離和(he)(he)生(sheng)態隔(ge)離而加深了(le)性(xing)(xing)狀分歧,逐漸形成(cheng)亞種,一旦出現了(le)生(sheng)殖隔(ge)離,亞種就變成(cheng)了(le)新種。此外,在植物界異(yi)(yi)源多(duo)倍體(ti)的(de)產生(sheng)亦(yi)可(ke)(ke)導致新種形成(cheng)。
分類
以下是幾(ji)種生殖隔(ge)離機制(zhi)。
地理隔離
由(you)于地(di)理障礙(如高山(shan)、海洋和(he)沙漠等)而使兩個或幾個群體之間不(bu)易交(jiao)配成(cheng)功的隔離機(ji)制(zhi),是形成(cheng)物種的第一步。
生態隔離
由于食性(xing)、生活(huo)習性(xing)和棲棲地點的(de)(de)不(bu)(bu)同,使幾個親緣(yuan)關系接近(jin)的(de)(de)類(lei)群(qun)之(zhi)間交配不(bu)(bu)易成(cheng)(cheng)功的(de)(de)隔(ge)離(li)機(ji)制(zhi)。例如有人(ren)報道5種近(jin)緣(yuan)雀(que)在(zai)樹(shu)冠的(de)(de)不(bu)(bu)同層次捕食不(bu)(bu)同的(de)(de)昆蟲(chong),以及營巢的(de)(de)位置和交配產(chan)卵的(de)(de)繁殖(zhi)季節不(bu)(bu)同,所以它們雖然生活(huo)在(zai)同一(yi)片森林,甚(shen)至同一(yi)棵(ke)樹(shu)上,也都因各有自己的(de)(de)生態位置而形成(cheng)(cheng)生殖(zhi)隔(ge)離(li)。
季節隔離
又稱(cheng)時(shi)(shi)(shi)間(jian)隔(ge)離,新種(zhong)形成(cheng)過程中(zhong),合子(zi)形成(cheng)前的(de)(de)隔(ge)離機(ji)制之一(yi)(yi)。生(sheng)(sheng)物一(yi)(yi)般都有(you)一(yi)(yi)定的(de)(de)生(sheng)(sheng)育季(ji)(ji)(ji)節(jie)和時(shi)(shi)(shi)間(jian),如(ru)動物的(de)(de)發情期、交(jiao)配期;植物的(de)(de)開花期和授粉期等,如(ru)果同(tong)種(zhong)群體間(jian)的(de)(de)生(sheng)(sheng)育季(ji)(ji)(ji)節(jie)和時(shi)(shi)(shi)間(jian)不(bu)同(tong),就會造成(cheng)季(ji)(ji)(ji)節(jie)隔(ge)離或時(shi)(shi)(shi)間(jian)隔(ge)離,阻止了基因(yin)的(de)(de)交(jiao)流,從而導致生(sheng)(sheng)殖隔(ge)離的(de)(de)形成(cheng)。例如(ru),北(bei)美(mei)有(you)3種(zhong)蛙(wa),同(tong)生(sheng)(sheng)在一(yi)(yi)個池(chi)塘里,但由于繁殖季(ji)(ji)(ji)節(jie)不(bu)同(tong)而構成(cheng)了生(sheng)(sheng)殖隔(ge)離。林(lin)蛙(wa)在水(shui)(shui)溫(wen)達到7 ℃時(shi)(shi)(shi),首(shou)先產(chan)卵;其次是笛蛙(wa),在水(shui)(shui)溫(wen)達到12 ℃時(shi)(shi)(shi)開始產(chan)卵;鼓蛙(wa)在水(shui)(shui)溫(wen)達到16 ℃時(shi)(shi)(shi)才開始產(chan)卵。
生理隔離
植物傳粉(fen)后(hou)或動物交(jiao)配后(hou),由于生理上的(de)不(bu)協調而不(bu)能(neng)(neng)完成(cheng)受精(jing)作(zuo)用的(de)現象。例如,異(yi)種(zhong)花(hua)粉(fen)落(luo)在柱頭上通常(chang)不(bu)能(neng)(neng)形成(cheng)花(hua)粉(fen)管;有的(de)即(ji)使形成(cheng)花(hua)粉(fen)管也不(bu)能(neng)(neng)成(cheng)功地通過花(hua)柱、到達胚珠。又如綠果蠅(ying)的(de)精(jing)子(zi)在美洲果蠅(ying)的(de)受精(jing)囊(nang)內很快就喪失游動能(neng)(neng)力,而同種(zhong)精(jing)子(zi)則可較長(chang)時間(jian)保(bao)持活(huo)動能(neng)(neng)力。
形態隔離
主要指由于植物花(hua)(hua)(hua)(hua)的(de)結(jie)構(gou)(gou)與傳粉者(zhe)形(xing)態結(jie)構(gou)(gou)不協調(diao)而造成(cheng)的(de)交配(pei)受精障礙(ai)。例如(ru),大(da)紅(hong)(hong)吊鐘(zhong)柳(liu),花(hua)(hua)(hua)(hua)紅(hong)(hong)色(se),有細長的(de)管狀(zhuang)花(hua)(hua)(hua)(hua)冠;山吊鐘(zhong)柳(liu),花(hua)(hua)(hua)(hua)藍(lan)色(se),有較(jiao)大(da)的(de)鐘(zhong)狀(zhuang)花(hua)(hua)(hua)(hua)冠。二者(zhe)在人工授(shou)粉時能(neng)形(xing)成(cheng)雜種,但在自(zi)然條(tiao)件(jian)下,前者(zhe)以其紅(hong)(hong)色(se)光(guang)(guang)和紅(hong)(hong)外(wai)光(guang)(guang)招(zhao)(zhao)引蜂鳥(niao),管狀(zhuang)的(de)花(hua)(hua)(hua)(hua)冠對蜂鳥(niao)細長的(de)喙也相適(shi)應;后(hou)者(zhe)以藍(lan)紫光(guang)(guang)與紫外(wai)光(guang)(guang)招(zhao)(zhao)引蜂類,鐘(zhong)狀(zhuang)花(hua)(hua)(hua)(hua)冠也適(shi)于蜂類采蜜,但二者(zhe)之間不能(neng)相互授(shou)粉。這樣,它(ta)們的(de)花(hua)(hua)(hua)(hua)色(se)和結(jie)構(gou)(gou),便構(gou)(gou)成(cheng)了物種間的(de)隔離而阻止了基因的(de)交流,此即為(wei)形(xing)態隔離。
行為隔離
由于(yu)交(jiao)配(pei)行為不同,而使兩個或幾個親緣關系相近的(de)類群之間交(jiao)配(pei)不易成功的(de)隔(ge)離機(ji)制。例如,紅蟋蟀(shuai)(shuai)、賓州蟋蟀(shuai)(shuai)和(he)富(fu)爾頓蟋蟀(shuai)(shuai)在形(xing)態上(shang)無區別,但鳴聲的(de)強弱(ruo)和(he)頻(pin)率不同。試驗證明,交(jiao)配(pei)僅在發生同一鳴聲的(de)種內進(jin)行,不同鳴聲的(de)蟋蟀(shuai)(shuai)不進(jin)行交(jiao)配(pei)。
雜種不活
一(yi)種(zhong)雜(za)交后的生殖隔(ge)離,不(bu)(bu)(bu)同種(zhong)生物受精后,雖能形成(cheng)(cheng)合(he)(he)子(zi),但合(he)(he)子(zi)不(bu)(bu)(bu)能存活(huo);或合(he)(he)子(zi)雖能存活(huo),但胚(pei)胎發(fa)(fa)(fa)育到(dao)一(yi)定(ding)階(jie)段便死亡;或者(zhe)胚(pei)胎發(fa)(fa)(fa)育雖然(ran)完成(cheng)(cheng),并發(fa)(fa)(fa)育為幼(you)體,但不(bu)(bu)(bu)能生活(huo)到(dao)性(xing)成(cheng)(cheng)熟,故不(bu)(bu)(bu)能留下后代。例如,以奧地利亞麻(♀)與(yu)多年(nian)生亞麻(♂)雜(za)交,雜(za)種(zhong)的胚(pei)不(bu)(bu)(bu)能充(chong)(chong)分發(fa)(fa)(fa)育,因(yin)為胚(pei)和胚(pei)乳(ru)不(bu)(bu)(bu)協(xie)調。反(fan)交時,胚(pei)和胚(pei)乳(ru)雖較協(xie)調,雜(za)種(zhong)胚(pei)可以充(chong)(chong)分發(fa)(fa)(fa)育,但不(bu)(bu)(bu)能穿破母本組(zu)織形成(cheng)(cheng)的種(zhong)皮,種(zhong)子(zi)不(bu)(bu)(bu)能萌發(fa)(fa)(fa),雜(za)種(zhong)也不(bu)(bu)(bu)能成(cheng)(cheng)活(huo)。
雜種不育
一(yi)種雜交后(hou)(hou)的(de)生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)隔離。不(bu)同種生(sheng)(sheng)(sheng)物雜交后(hou)(hou)雖(sui)能(neng)(neng)形(xing)成(cheng)合子(zi),并發育為(wei)成(cheng)熟的(de)F1雜種,但雜種不(bu)能(neng)(neng)產生(sheng)(sheng)(sheng)后(hou)(hou)代。例如(ru),馬和(he)驢雜交所生(sheng)(sheng)(sheng)的(de)騾(luo)就不(bu)能(neng)(neng)生(sheng)(sheng)(sheng)育。因為(wei)馬的(de)染(ran)(ran)(ran)色(se)體為(wei)64,驢的(de)染(ran)(ran)(ran)色(se)體數(shu)為(wei)62,騾(luo)的(de)染(ran)(ran)(ran)色(se)體數(shu)為(wei)63。馬的(de)32對(dui)(dui)染(ran)(ran)(ran)色(se)體中有18對(dui)(dui)端(duan)著(zhu)絲粒染(ran)(ran)(ran)色(se)體,驢的(de)31對(dui)(dui)染(ran)(ran)(ran)色(se)體中只有11對(dui)(dui)端(duan)著(zhu)絲粒染(ran)(ran)(ran)色(se)體,騾(luo)在(zai)形(xing)成(cheng)生(sheng)(sheng)(sheng)殖(zhi)細胞(bao)時,染(ran)(ran)(ran)色(se)體不(bu)能(neng)(neng)正(zheng)(zheng)常配對(dui)(dui)(即聯會(hui)紊亂)而不(bu)能(neng)(neng)完成(cheng)減數(shu)分裂和(he)形(xing)成(cheng)正(zheng)(zheng)常的(de)配子(zi),故不(bu)能(neng)(neng)生(sheng)(sheng)(sheng)育。
雜種衰敗
也(ye)(ye)(ye)叫雜(za)(za)種(zhong)破落,是一種(zhong)雜(za)(za)交(jiao)后的生(sheng)殖隔離(li)機(ji)制(zhi)。種(zhong)間雜(za)(za)交(jiao)雖能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)形成(cheng)能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)育的F1,但(dan)在F2或回交(jiao)后代(dai)中(zhong),絕大部分(fen)重組基因型(xing)不(bu)相協調,無適應能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)力,不(bu)能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)存(cun)活(huo)(huo)。例如,有(you)人以(yi)陸地棉的斑點(dian)變(bian)種(zhong)為母本,與夏(xia)威夷棉雜(za)(za)交(jiao),F1能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)活(huo)(huo)也(ye)(ye)(ye)能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)育。但(dan)是F1植株上(shang)(shang)結出的106粒(li)F2種(zhong)子(zi)中(zhong),7粒(li)胚(pei)小,不(bu)能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)發芽;32粒(li)胚(pei)看來正常,但(dan)也(ye)(ye)(ye)不(bu)能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)萌發;9粒(li)能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)穿破種(zhong)皮,但(dan)子(zi)葉不(bu)能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)展開;22粒(li)能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)長成(cheng)幼苗,但(dan)不(bu)久即死亡(wang);16粒(li)長成(cheng)弱苗,僅活(huo)(huo)了3周(zhou);20粒(li)長成(cheng)的幼苗,能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)活(huo)(huo)3周(zhou)以(yi)上(shang)(shang),但(dan)以(yi)后發育也(ye)(ye)(ye)不(bu)正常。這表明在F2的重組基因型(xing)中(zhong),存(cun)在著雜(za)(za)種(zhong)衰敗機(ji)制(zhi),它(ta)們經不(bu)起強大的自(zi)然選擇壓力,最終也(ye)(ye)(ye)不(bu)能(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)(neng)存(cun)活(huo)(huo)下來。
以(yi)上(shang)(shang)各(ge)種類型的(de)(de)生(sheng)殖隔(ge)(ge)離(li)(li),實質上(shang)(shang)都(dou)是阻礙不(bu)同物(wu)種間的(de)(de)基因(yin)交流(liu),使(shi)各(ge)個隔(ge)(ge)離(li)(li)種群(qun)各(ge)有較強的(de)(de)穩定(ding)性,以(yi)保(bao)證在自然條件下各(ge)按著與環境相適應(ying)的(de)(de)方(fang)向發(fa)(fa)展。因(yin)此(ci),物(wu)種是生(sheng)殖隔(ge)(ge)離(li)(li)的(de)(de)種群(qun),由地理隔(ge)(ge)離(li)(li)發(fa)(fa)展到生(sheng)殖隔(ge)(ge)離(li)(li)是大多數物(wu)種形(xing)成的(de)(de)基本因(yin)素。