蘄(qi)(qi)(qi)(qi)艾(ai)(學(xue)名:ArtemisiaargyiLevl.etVan.var.argyicv.Qiai)又名:大葉(xie)艾(ai)、祁(qi)艾(ai)等,屬桔梗目,菊(ju)科多(duo)年生(sheng)草本或略成半灌木狀,因產于蘄(qi)(qi)(qi)(qi)州而得名,蘄(qi)(qi)(qi)(qi)春縣“蘄(qi)(qi)(qi)(qi)春四(si)寶”(蘄(qi)(qi)(qi)(qi)竹、蘄(qi)(qi)(qi)(qi)艾(ai)、蘄(qi)(qi)(qi)(qi)蛇、蘄(qi)(qi)(qi)(qi)龜)之一,特產中藥(yao)材,中國國家(jia)地理標志產品,莖、葉(xie)均可入藥(yao)。蘄(qi)(qi)(qi)(qi)艾(ai)含17種已知化合(he)物。蘄(qi)(qi)(qi)(qi)艾(ai)油有明(ming)顯的平喘(chuan)、鎮(zhen)咳(ke)、祛痰及清炎作用(yong)。
形態特征
多(duo)年生(sheng)草(cao)本或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)略(lve)成(cheng)半(ban)灌木狀(zhuang),植株有(you)(you)濃烈香(xiang)氣。主(zhu)根明(ming)(ming)顯,略(lve)粗長(chang)(chang),直徑(jing)達1.5厘米(mi),側(ce)根多(duo);常(chang)有(you)(you)橫臥(wo)地下(xia)根狀(zhuang)莖(jing)(jing)及營養枝(zhi)。莖(jing)(jing)單生(sheng)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)少數,高80-150(-250)厘米(mi),有(you)(you)明(ming)(ming)顯縱棱,褐(he)色(se)(se)(se)(se)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)灰(hui)(hui)黃褐(he)色(se)(se)(se)(se),基(ji)部稍木質化,上(shang)(shang)部草(cao)質,并有(you)(you)少數短(duan)的(de)分(fen)枝(zhi),枝(zhi)長(chang)(chang)3-5厘米(mi);莖(jing)(jing)、枝(zhi)均被灰(hui)(hui)色(se)(se)(se)(se)蛛(zhu)絲(si)狀(zhuang)柔(rou)毛。葉(xie)(xie)(xie)(xie)厚(hou)紙質,上(shang)(shang)面(mian)(mian)(mian)被灰(hui)(hui)白(bai)(bai)色(se)(se)(se)(se)短(duan)柔(rou)毛,并有(you)(you)白(bai)(bai)色(se)(se)(se)(se)腺點與小凹點,背(bei)(bei)(bei)面(mian)(mian)(mian)密被灰(hui)(hui)白(bai)(bai)色(se)(se)(se)(se)蛛(zhu)絲(si)狀(zhuang)密絨毛;基(ji)生(sheng)葉(xie)(xie)(xie)(xie)具(ju)長(chang)(chang)柄(bing),花(hua)(hua)(hua)期萎謝;莖(jing)(jing)下(xia)部葉(xie)(xie)(xie)(xie)近圓形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)寬卵(luan)(luan)(luan)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing),羽狀(zhuang)深裂(lie)(lie)(lie)(lie),每(mei)(mei)(mei)側(ce)具(ju)裂(lie)(lie)(lie)(lie)片(pian)(pian)(pian)(pian)2-3枚(mei),裂(lie)(lie)(lie)(lie)片(pian)(pian)(pian)(pian)橢圓形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)倒卵(luan)(luan)(luan)狀(zhuang)長(chang)(chang)橢圓形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing),每(mei)(mei)(mei)裂(lie)(lie)(lie)(lie)片(pian)(pian)(pian)(pian)有(you)(you)2-3枚(mei)小裂(lie)(lie)(lie)(lie)齒,干后(hou)背(bei)(bei)(bei)面(mian)(mian)(mian)主(zhu)、側(ce)脈多(duo)為深褐(he)色(se)(se)(se)(se)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)銹色(se)(se)(se)(se),葉(xie)(xie)(xie)(xie)柄(bing)長(chang)(chang)0.5-0.8厘米(mi);中部葉(xie)(xie)(xie)(xie)卵(luan)(luan)(luan)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)、三(san)角狀(zhuang)卵(luan)(luan)(luan)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)近菱形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing),長(chang)(chang)5-8厘米(mi),寬4-7厘米(mi),一(yi)(至(zhi)二(er))回羽狀(zhuang)深裂(lie)(lie)(lie)(lie)至(zhi)半(ban)裂(lie)(lie)(lie)(lie),每(mei)(mei)(mei)側(ce)裂(lie)(lie)(lie)(lie)片(pian)(pian)(pian)(pian)2-3枚(mei),裂(lie)(lie)(lie)(lie)片(pian)(pian)(pian)(pian)卵(luan)(luan)(luan)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)、卵(luan)(luan)(luan)狀(zhuang)披(pi)針(zhen)(zhen)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)披(pi)針(zhen)(zhen)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing),長(chang)(chang)2.5-5厘米(mi),寬1.5-2厘米(mi),不(bu)再分(fen)裂(lie)(lie)(lie)(lie)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)每(mei)(mei)(mei)側(ce)有(you)(you)1-2枚(mei)缺齒,葉(xie)(xie)(xie)(xie)基(ji)部寬楔形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)漸狹(xia)(xia)成(cheng)短(duan)柄(bing),葉(xie)(xie)(xie)(xie)脈明(ming)(ming)顯,在(zai)背(bei)(bei)(bei)面(mian)(mian)(mian)凸起,干時銹色(se)(se)(se)(se),葉(xie)(xie)(xie)(xie)柄(bing)長(chang)(chang)0.2-0.5厘米(mi),基(ji)部通(tong)常(chang)無假(jia)托(tuo)葉(xie)(xie)(xie)(xie)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)極小的(de)假(jia)托(tuo)葉(xie)(xie)(xie)(xie);上(shang)(shang)部葉(xie)(xie)(xie)(xie)與苞(bao)片(pian)(pian)(pian)(pian)葉(xie)(xie)(xie)(xie)羽狀(zhuang)半(ban)裂(lie)(lie)(lie)(lie)、淺(qian)裂(lie)(lie)(lie)(lie)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)3深裂(lie)(lie)(lie)(lie)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)3淺(qian)裂(lie)(lie)(lie)(lie),或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)不(bu)分(fen)裂(lie)(lie)(lie)(lie),而為橢圓形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)、長(chang)(chang)橢圓狀(zhuang)披(pi)針(zhen)(zhen)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)、披(pi)針(zhen)(zhen)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)線狀(zhuang)披(pi)針(zhen)(zhen)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)。頭狀(zhuang)花(hua)(hua)(hua)序(xu)橢圓形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing),直徑(jing)2.5-3(-3.5)毫米(mi),無梗或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)近無梗,每(mei)(mei)(mei)數枚(mei)至(zhi)10余枚(mei)在(zai)分(fen)枝(zhi)上(shang)(shang)排成(cheng)小型的(de)穗狀(zhuang)花(hua)(hua)(hua)序(xu)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)復穗狀(zhuang)花(hua)(hua)(hua)序(xu),并在(zai)莖(jing)(jing)上(shang)(shang)通(tong)常(chang)再組成(cheng)狹(xia)(xia)窄、尖(jian)塔形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)的(de)圓錐花(hua)(hua)(hua)序(xu),花(hua)(hua)(hua)后(hou)頭狀(zhuang)花(hua)(hua)(hua)序(xu)下(xia)傾(qing);總苞(bao)片(pian)(pian)(pian)(pian)3-4層(ceng),覆(fu)瓦狀(zhuang)排列(lie),外層(ceng)總苞(bao)片(pian)(pian)(pian)(pian)小,草(cao)質,卵(luan)(luan)(luan)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)狹(xia)(xia)卵(luan)(luan)(luan)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing),背(bei)(bei)(bei)面(mian)(mian)(mian)密被灰(hui)(hui)白(bai)(bai)色(se)(se)(se)(se)蛛(zhu)絲(si)狀(zhuang)綿毛,邊(bian)緣膜質,中層(ceng)總苞(bao)片(pian)(pian)(pian)(pian)較外層(ceng)長(chang)(chang),長(chang)(chang)卵(luan)(luan)(luan)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing),背(bei)(bei)(bei)面(mian)(mian)(mian)被蛛(zhu)絲(si)狀(zhuang)綿毛,內層(ceng)總苞(bao)片(pian)(pian)(pian)(pian)質薄,背(bei)(bei)(bei)面(mian)(mian)(mian)近無毛;花(hua)(hua)(hua)序(xu)托(tuo)小;雌花(hua)(hua)(hua)6-10朵,花(hua)(hua)(hua)冠(guan)狹(xia)(xia)管狀(zhuang),檐部具(ju)2裂(lie)(lie)(lie)(lie)齒,紫(zi)色(se)(se)(se)(se),花(hua)(hua)(hua)柱(zhu)細長(chang)(chang),伸(shen)出花(hua)(hua)(hua)冠(guan)外甚長(chang)(chang),先端(duan)2叉;兩性花(hua)(hua)(hua)8-12朵,花(hua)(hua)(hua)冠(guan)管狀(zhuang)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)高腳杯(bei)狀(zhuang),外面(mian)(mian)(mian)有(you)(you)腺點,檐部紫(zi)色(se)(se)(se)(se),花(hua)(hua)(hua)藥狹(xia)(xia)線形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing),先端(duan)附屬物尖(jian),長(chang)(chang)三(san)角形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing),基(ji)部有(you)(you)不(bu)明(ming)(ming)顯的(de)小尖(jian)頭,花(hua)(hua)(hua)柱(zhu)與花(hua)(hua)(hua)冠(guan)近等長(chang)(chang)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)略(lve)長(chang)(chang)于花(hua)(hua)(hua)冠(guan),先端(duan)2叉,花(hua)(hua)(hua)后(hou)向外彎曲,叉端(duan)截(jie)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing),并有(you)(you)睫毛。瘦果(guo)長(chang)(chang)卵(luan)(luan)(luan)形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)長(chang)(chang)圓形(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)(xing)。花(hua)(hua)(hua)果(guo)期7-10月。
生(sheng)(sheng)長(chang)習(xi)性 蘄艾喜(xi)溫暖、濕潤(run)的氣候,以潮(chao)濕肥沃的土壤生(sheng)(sheng)長(chang)較好。人工(gong)栽培在丘陵(ling)、低中山地(di)區,生(sheng)(sheng)長(chang)繁盛期(qi)24~30℃,氣溫高于30℃莖(jing)桿易老化,抽枝,病(bing)蟲(chong)害加重,冬季低溫小于-3℃當年生(sheng)(sheng)宿根生(sheng)(sheng)長(chang)不好。
地理分布
分布廣,除(chu)極干旱與高寒(han)地(di)區外,幾遍及(ji)全中國。生于低海拔至中海拔地(di)區的荒地(di)、路旁(pang)河邊及(ji)山坡等地(di),也(ye)見(jian)于森(sen)林草(cao)原及(ji)草(cao)原地(di)區,局部(bu)地(di)區為植物(wu)群落(luo)的優勢種。蒙古、朝鮮、蘇聯(遠東地(di)區)也(ye)有。日本(ben)有栽培。
選地整地
蘄(qi)艾極(ji)易繁衍生(sheng)(sheng)長,對氣(qi)候和土(tu)(tu)(tu)壤(rang)的(de)適應(ying)(ying)性較強,耐(nai)寒耐(nai)旱(han),田邊、地(di)(di)頭、山(shan)坡、荒地(di)(di)均可選擇(ze)為種(zhong)植地(di)(di)。蘄(qi)艾的(de)適應(ying)(ying)性很強,為了節約土(tu)(tu)(tu)地(di)(di)資源(yuan),應(ying)(ying)選擇(ze)丘(qiu)陵等進行合(he)理(li)布(bu)局;基(ji)地(di)(di)應(ying)(ying)有(you)灌(guan)(guan)溉(gai)水條件,附近(jin)無(wu)居民(min)生(sheng)(sheng)活(huo)水和工業水污染;基(ji)地(di)(di)土(tu)(tu)(tu)壤(rang)、大氣(qi)質量(liang)應(ying)(ying)符合(he)國家級二標準,生(sheng)(sheng)產(chan)用水應(ying)(ying)符合(he)農田灌(guan)(guan)溉(gai)水質標準,土(tu)(tu)(tu)壤(rang)應(ying)(ying)無(wu)有(you)毒有(you)害藥物殘(can)留和人畜糞便(bian)、生(sheng)(sheng)活(huo)垃圾污染,并按規(gui)定定期進行檢測。以土(tu)(tu)(tu)層深厚、土(tu)(tu)(tu)壤(rang)通(tong)透性好、有(you)機質豐富(fu)的(de)中性土(tu)(tu)(tu)壤(rang)為好。根(gen)據種(zhong)植地(di)(di)土(tu)(tu)(tu)層結構特點,適度掌握犁耙次(ci)數,結合(he)整地(di)(di)施足(zu)經(jing)充分腐熟達到無(wu)公害化的(de)土(tu)(tu)(tu)雜肥(fei)22.5~30.0t/hm ,均勻混合(he)翻入土(tu)(tu)(tu)層,然(ran)后修溝做廂待種(zhong)。
繁殖方法
蘄艾的(de)繁(fan)殖(zhi)方法有(you)種(zhong)子繁(fan)殖(zhi)、根狀(zhuang)莖(jing)(jing)繁(fan)殖(zhi)、分株(zhu)繁(fan)殖(zhi)。種(zhong)子繁(fan)殖(zhi)出芽率低(di),僅為(wei)5%,且苗(miao)(miao)期長(2年),一般不(bu)采用;根狀(zhuang)莖(jing)(jing)繁(fan)殖(zhi),成活(huo)率高,但(dan)苗(miao)(miao)期較長(2個月);分株(zhu)繁(fan)殖(zhi)最好,不(bu)僅成活(huo)率高且無(wu)幼苗(miao)(miao)生長期,繁(fan)殖(zhi)速度快,為(wei)普遍采用。選育良種(zhong)要求葉片肥厚(hou)而大,莖(jing)(jing)桿粗壯直立,葉色濃綠,氣味(wei)濃郁,密(mi)被絨(rong)毛(mao),幼苗(miao)(miao)根系發達。
栽植密度
2-3月,苗(miao)高5~10cm,選地(di)面潮濕(shi)(最(zui)好是(shi)雨(yu)后或陰天)時(shi),從(cong)母株(zhu)(zhu)莖(jing)基分離的幼苗(miao),按株(zhu)(zhu)行距30cm×40cm栽苗(miao),每(mei)穴2~3株(zhu)(zhu),覆(fu)土壓(ya)實。栽后2~3d內如(ru)果沒有下雨(yu),要滴水保(bao)墑。栽植150株(zhu)(zhu)/m ,平均每(mei)株(zhu)(zhu)產干(gan)艾(ai)葉4g,單產干(gan)艾(ai)葉5250kg/hm 左右。